Я Досця Звяздоўская, і мне пашанцавала. Я магу пачытаць новы нумар “Маладосці” яшчэ да яго афіцыйнага выхаду ў свет. Усё таму, што менавіта мяне выбралі для напісання анонсу. Выбралі з сумненнем. Які ж разумны чалавек даверыць такую справу 18-гадовай дзяўчыне, не адчуваючы дзесьці ў глыбіні, а часам і на паверхні, сумнення? І будзе мець рацыю. Бо не кожная дзяўчына ў такім узросце здольная ўзяць на сябе такі абавязак. Штомесячны анонс самага вечнамаладога часопісу.
Толькі пачуўшы прапанову, я адразу і з самым сапраўдным энтузіязмам ухапілася за яе, каб не адабралі. На радасць, адбіраць ніхто і не спрабаваў: у нас ініцыятыва падтрымліваецца, асабліва ад моладзі. Але калі я засталася сам на сам са сваім новым абавязкам, то энтузіязм мой згас. Я нарэшце зразумела, што атрымала. Не падарунак, не смачняшку якую-небудзь, а абавязак, за выкананне якога нават незразумела з якога боку брацца.
Прыйшлося крыху пасядзець і падумаць. То бок прыгатаваць гарбату, дастаць з шафкі печыва. Ну, вы ж усе разумееце, як гэта робіцца, самі ж з такімі сітуацыямі сутыкаліся. У рэшце рэшт разам з апошнім кавалачкам і не менш апошнім глыточкам рашэнне прыйшло. Перш-наперш патрэбна прачытаць часопіс. Здаецца, усё так зразумела і на паверхні, але дзе ж там. Калі б не спецыяльна распрацаваны спосаб для пошуку такіх рашэнняў, я б яго і за тыдзень не знайшла.
Можа падацца, што я цалкам засяродзілася на сабе і замест анонса часопіса прапаноўваю вам расповед пра сваю дзявочую будзённасць, але гэта зусім не так. Проста хочацца, каб вы зразумелі, што я адчувала, калі бралася за работу, каб вы сталі сведкамі самога працэсу напісання тэксту, які зараз у вас перад вачыма. Акрамя таго, вопыту ў мяне пакуль не хапае, каб простыя думкі адразу ператвараліся ў высокамастацкія радкі.
Пяройдзем да сутнасці. З часопісам у руках я выйшла з кватэры і пайшла ў парк. З аднаго боку, можа падацца, што чытаць у парку не варта. Там як быццам шум: машыны, людзі, дзеці. Але з другога боку, я ж і прыблізна не літаратурны крытык, у мяне зусім іншыя крытэрыі ацэнкі. Вось адна з іх: калі за чытвом ты не чуеш знешніх гукаў, то гэта сапраўднае чытво. Думаю ўсе людзі, якія не блукаюць сярод гратэскаў і алітэрацый, мяне разумеюць.
У цені магутнага дуба (што яшчэ патрэбна пры чытанні беларускай літаратуры? Напэўна, толькі сіні Нёман) я знайшла самае ўтульнае месца і пачала гартаць старонкі. Я чамусьці ўпэўнена, што часопісы нельга чытаць ад першай старонкі да апошняй. Бо ў гэтым ёсць штосьці ўпарадкаванае звыш патрэбы. Мне, напрыклад, не падабаецца, калі хтосьці спрабуе мяне, так сказаць, упарадкаваць. Ну, вы ж разумееце. Таму думаю, што часопісу, тым больш “Маладосці”, таксама не пашкодзіць дадаць крышку вольнасці і хаатычнасці.
Можна было б зараз коратка і доўга расказваць, што ж я прачытала і што адчула. Але вышэй мы ўжо дамаўляліся: я паспрабую зрабіць вас сведкамі ўсяго працэссу. То бок уявіце мяне, Досцю Звяздоўскую, на лаўцы пад дубам у парку. Вось я вылаўліваю (магчыма, наша “лавіць” мае штосьці агульнае з англійскім “love”) першае слова… А зараз заплюшчыце вочы, патрымайце сябе ізаляванымі ад усяго свету пару секунд. Адкрывайце! Уявіце, што за той час, што вы былі з закрытымі вачыма, прайшло некалькі гадзін. Вось так было са мной. Я сапраўды “ўпала ў маладосць”. Не буду хлусіць, дрэннага нічога я і не чакала. Але гэта эмацыйная вясёлка ці вясёлкавая эмацыйнасць так захапіла мяне, што акрамя вось такіх сфабрыкаваных словазлучэнняў і не ведаю, як гэта апісаць. Вы, напэўна, глядзелі ў дзяцінстве мультфільм “Дванаццаць месяцаў”, памятаеце, як там перамешваліся поры года: то снег, то спёка. Восьмы нумар “Маладосці” смяшаў у сабе ўсе эмоцыі. Ну, магчыма, і не ўсе, але я ж і не прэтэндую на дакладнасць.
Першае, з чым давялося сутыкнуцца, гэта “Keep calm and love puppets” – думкі Аляксея Лялеўскага мастацкага кіраўніка і галоўнага рэжысёра Беларускага дзяржаўнага тэатра лялек. Пры чытанні, здаецца, што Алексей Лялеўскі, ў час стварэння гэтых думак, гарэў. Я маю на ўвазе не ў прамым сэнсе. Вы, напэўна, разумееце. Я маю на ўвазе, што сэрца ў яго гарэла. Зноў не так. Проста немагчыма пазбавіцца метафар, каб гаварыць пра гэтыя кіпучыя, гнеўныя, праведныя словы. Я нават адчула сваю вінаватасць перад беларускім тэатрам і паставіла сабе ў абавязак (як шмат абавязкаў з’яўляецца кожны дзень, калі табе васямнаццаць год) надаць знаёмству з гэтым відам мастацтва больш увагі.
Затым былі вершы Ірыны Сінкевіч. Не ведаю, як там правільна ацаніць якасць паэзіі, але здаецца мне, што гэтыя радкі чароўныя:
Вечар на дыван травы садзіцца,
Каб ад дзённых спраў знайсці спачынак,
Сонейка вымае промні-спіцы
З пуху шарсцянога аблачынак…
Колькі ж у адной страфе ўсяго. Не скажу, што я аматарка водгукаў, але на гэтыя вершы я б напісала шмат-шмат слоў, думак і іншага, што можна напісаць. А колькі радасці і нечаканасці затым ад верша “Ранішняя песня”, які адначасова і тэматычна падобны, і эмацыйна зусім процілеглы вершу пра вечар:
Вынырнула сонейка лабатае
З неабсяжнай глыбіні нябеснай,
Страсянула грываю калматаю,
Залілося радаснаю песняй…
Карацей, калі б мне далі волю і аб’ём, я б усе гэтыя вершы сюды перадрукавала, але патрэбна месца і для іншых старонак гэтага дзіўнага часопіса, і для іншых эмоцый маёй душы.
Як большасць сучасных маладых людзей, я “релігійна ненакіраваная”. Не ведаю, ці існуе такі тэрмін, павінен быць. Людзей жа такіх процьма. Я проста не ўпэўненая, што зараз успрымаю свет цалкам і правільна. Здаецца, яшчэ вельмі-вельмі шмат чаго патрэбна даведацца. То бок, я не проста не будую яшчэ дом свайго светапогляду, у мяне яшчэ і фундамент не падрыхтаваны. Калі ж я зараз адкіну ўсё і кудысьці накіруюся будзе як з тым чалавекам, які будаваў на пяску. Але ў той жа час, такая вось пазіцыя дазваляе мне не закрываць перад сабой дзверы адразу. Дзверы, за якімі можа хавацца сваеасаблівая Нарнія. Такімі дзвярыма з’яўляецца напрыклад рубрыка “З Богам”. Не буду хлусіць, пачынала я радкі айца Аляксандра чытаць з прадузятай насцярожанасцю. Але гэтай насцярожанасці і хапіла толькі на першыя некалькі сказаў. Я зацікавілася. А напрыканцы чытання захапілася. Не буду займацца выпадковай агітацыяй (часам складана сябе супыніць), скажу галоўнае. Калі гаворыш пра штосьці мяккае, моцнае і любае, то патрэбна рабіць гэта так, як айцец Аляксандр. Без крыку, енку і абраз у чужы агарод. Каб чытач пакарыўся не ўпартасці фанатыка, а ўпэўненнасці закаханнага. Так-так, закаханнага. Бо, прабачце мяне за празмерную дзявоцкасць, чалавек, які верыць шчыра і апантана, павінен называцца “закаханы”.
Напэўна, не буду вам больш расказваць. І так празмерна ўжо так званых спойлераў. Толькі яшчэ адно адценне, якое для мяне нечаканае ў “Маладосці”. Гэта настальгія. Нейкая трывожнасць і насцярожаннасць крыху паказытала штосьці глыбока ўсярэдзіне пасля прачытання інтэрв’ю з Вітаўтам Чаропкам. Справа ў тым, што інтэрв’ю падвоенае. То бок, два інтэрв’ю. Адно сучаснае, а другое (тыя ж самыя пытанні, але іншыя адказы) – 1995 года. Напэўна, прычынай таму быў мой эмацыйны ўздым ад папярэдніх старонак, і гэта сіла інэрціі дадала звычайным пытанням і адказам такую моц, толькі на словах “хто сказаў, што я пісьменнік?” я закрыла часопіс і доўга глядзела ўдалеч. Ці хутчэй на ілюзорную кропку ў паветры. Я думала зусім не патрэбныя мне думкі. Што я буду адчуваць, калі праз дваццаць год мне, паважанай, без пяці хвілін саракагадовай, жанчыне, трапіцца гэты артыкул? Наколькі далёка тая Досця будзе ад мяне? Спадзяюся, што недалёка. Магчыма, яна нікуды не ўцячэ ад гарбаты і печыва, ад чытва і сеціва. Магчыма, нават па-ранейшаму будзе прымаць удзел у жыцці і развіцці нашага часопіса. Магчыма…
З вамі была Досця Звяздоўская. Поспехаў вам, усмешак і маладосці.