А што робіць творцу папулярным? Ці схільныя паэты да авантур? На што здольны пісьменнік дзеля вядомасці? Што трэба рабіць, калі ты паэт?.. Вакол чаго гуртуюцца беларускія літаратары? Адказы на гэтыя і іншыя пытанні ў гутарцы з маладым паэтам і бардам Алесем Емяльянавым-Шыловічам.
Эдуард Акулін: — З чаго пачаць?
Алесь Емяльянаў-Шыловіч: — Пачнем з Радзімы…
Э.А. – Сапраўды. Пачнем нашу гутарку з твайго радавода. Дзе ты нарадзіўся? Хто твае бацькі?
А.Е.–Ш. – Нарадзіўся я на Крычаўшчыне. Бацька мой — трэнер, у свой час трэніраваў Крычаўскую футбольную каманду, маці — інжынер-хімік, працуе ў ЖКГ. Пасля таго, як бацькі разышліся, з першых месяцаў ад нараджэння жыў у Слуцку. Гадавалі мяне бабуля з маці. Бабуля паўплывала на мяне і маё сталенне.
Э.А. – Ты вучыўся ў беларускай ці рускай школе? Які твой любімы школьны прадмет?
А. Е.–Ш. — Школа была беларускай недзе да 4 класа, а пасля ўсе прадметы ў нас выкладаліся па-руску. Класным кіраўніком была настаўніца рускай мовы і літаратуры, вельмі прыемны і шчыры чалавек. Менавіта руская мова і літаратура сталі маімі ўлюбёнымі дысцыплінамі да заканчэння школы.
Э.А. – У якім узросце прыйшло да цябе захапленне паэзіяй? Пісаць па-беларуску – гэта твой свядомы выбар? Бо, не сакрэт, што многія з сучасных беларускіх паэтаў, у тым ліку, такія выбітныя, як Уладзімір Някляеў, Алег Мінкін, Міхась Шэлехаў і іншыя пачыналі як рускамоўныя…
А. Е.–Ш. — Цікавіцца паэзіяй пачаў класе ў восьмым. Больш за ўсё любіў Высоцкага, з яго і пачалося захапленне паэзіяй. Да таго ж, я вучыўся граць на гітары і гэта таксама падштурхнула мяне да прыгожага мастацтва слова. Я таксама пачынаў пісаць вершы па-руску, бо “дзякуючы” нашай школьнай праграме, якая і на той час была не лепшай ад сённяшняй, я не любіў беларускае мовы. А ў школе не было таленавітых педагогаў. Любоў да беларускай мовы і літаратуры прыйшла да мяне, як ні дзіўна, у медвучэльні. Я паступіў туды пасля дзявятага класа і вывучаў на першым курсе скарочаную школьную праграму 10-11 класаў. У той перыяд я пазнаёміўся з лепшымі творамі айчыннай класікі і яна мне вельмі спадабалася. Другім штуршком да беларушчыны стаў фестываль маладых паэтаў Міншчыны ў 2007 годзе да 125-годдзя Янкі Купалы. Там я пазнаёміўся з сапраўднымі беларускімі паэтамі – Леанідам Дранько-Майсюком і Раісай Баравіковай. Яны зрабілі на мяне вялікае ўражанне, асабліва шляхетныя манеры і цудоўная мова сп. Леаніда.
Э.А. – Кажуць, што першы верш, як першае каханне – самы незабыўны. Ці памятаеш ты яго?
А. Е.–Ш. — Так, канечне, памятаю. Неўзабаве пасля Купалаўскага фэсту ён і напісаўся. Не па гадах сур’ёзны, але вельмі наіўны.
Э.А. – Мяркуючы па тваёй адукацыі, сёння на змену філалагічнаму пакаленню ў паэзіі, якое дало такіх бліскучых майстроў слова як Міхась Стральцоў, Рыгор Барадулін, Генадзь Бураўкін, Васіль Зуёнак, прыйшло пакаленне біялагічнае… Як табе, прафесійнаму масажысту, біёлагу ўдаецца так гарманічна балансаваць паміж фізічным і духоўным светам? Гэта дапамагае ці перашкаджае табе ў творчасці?
А. Е.–Ш. – Адна мая сяброўка псіхолаг сказала, што мая прафесія непасрэдна звязаная з пісьменніцтвам, бо, аказваецца, людзі, якія працуюць пальцамі, у якіх развітая дробная маторыка, маюць схільнасць да літаратуры. Проста праца – гэта праца, а вершы –гэта вершы.
Э.А. – Першыя свае паэтычныя публікацыі ты падпісваў як Алесь Емяльянаў. З нядаўняга ж часу ты стаў Алесем Емяльянавым-Шыловічам… Шляхетны дадатак да прозвішча – гэта ад жадання быць больш паэтычна гучным?
А. Е.–Ш. – І так, і не. У першую чаргу я зрабіў так, каб не выклікаць блытаніны з іншым Алесем Емяльянавым. Я доўга думаў, як зрабіць так, каб не браць псеўданім і адначасова застацца самім сабой. Выйсце падказаў адзін з нашых пісьменнікаў. Прапанаваў дапасаваць да прозвішча яшчэ якое-небудзь. Я абраў дзявочае прозвішча бабулі.
Э.А. – У мінулым годзе ў серыі “Кнігарня пісьменніка” выйшаў твой дэбютны зборнік вершаў “Парасонечнасць”, які атрымаў шырокі розгалас і высокую крытычную ацэнку. Сам жа ты падчас ягонай прэзентацыі прызнаўся, што “пакуль яшчэ шукаеш сябе” і “ хістаешся ад верлібра да класічнага верша”. Твае творчыя хістанні працягваюцца, ці ўрэшце рэшт ты зрабіў свой паэтычны выбар?
А. Е.–Ш. – Чалавек заўсёды шукае. Пакуль я вызначыўся і схіляюся больш да верлібра. Час ад часу пішу рыфмаваныя вершы, але гэта хутчэй выключэнне. У вольным вершы мне зручней выказаць нейкія думкі, пачуцці. Рыфма іх не скоўвае і не вядзе за сабой. Але верлібры пісаць складаней і працую я з імі болей, чым з класічнымі.
Э.А. – Твой зборнік вершаў выйшаў разам з кампакт-дыскам. На кружэлцы твае аўтарскія песні ці нешта іншае? Хто ці што падштурхнула цябе да бардаўскай песні?
А. Е.–Ш. – На дыску не зусім песні, там проста вершы з музычным суправаджэнем, а недзе і без яго. А песні я пачаў пісаць нават раней за вершы, дакладней спяваць пачаў раней, чым пісаць. Але песні пішу апошнім часам усё радзей і радзей, бо пакуль я шукаю свой накірунак у музыцы і эксперыментую.
Э.А. – Я ведаю, што ты з’яўляешся яшчэ й сузаснавальнікам музычнага гурта “аРБа”. Што гэта за гурт? У якой стылістыцы працуе? Якога музычнага кірунку трымаецца? Дзе ўжо паспеў выступіць з канцэртамі?
А. Е.–Ш. – Гурт створаны мной і маім лепшым сябрам, цудоўным чалавекам, таленавітым гукарэжысёрам і музыкам Аляксандрам Вальковым. “аРБа” расшыфроўваецца, як анархічна-рамантычна-брутальны аркестр. Стылістыку вызначыць складана, нават мы час ад часу не ведаем, як назваць тое, што мы робім. Я лічу, што музыка проста павінен пісаць добрую музыку, як і пісьменнік якасныя творы, а ў якой стылістыцы мы працуем – не так істотна. Тое самае магу сказаць пра кірунак. Аднойчы мы жартам вызначылі яго як дыска-фольк-панк, але гэта вельмі ўмоўна. Вялікіх канцэртаў і праграм пакуль не было, але паспелі атрымаць нейкі прыз на “Купалаўскіх вакацыях”.
Э.А. – Алесь, як ты лічыш, паэты схільныя да авантураў? Я маю на ўвазе твой удзел у жаночым слэме… Што падштурхнула цябе на такі неардынарны ўчынак?
А. Е.–Ш – Перш за ўсё – неўтаймоўная энергія і спроба выйсці з нейкіх рамак, зрабіць сабе самому свята. Шкадую, што я не пайшоў у тэатральнае. У мяне б атрымалася. А жаночы слэм – гэта менавіта рэалізацыя нейкіх акторскіх здольнасцяў. А паэты збольшага людзі авантурныя. І дзякуй Богу, што ў добрым сэнсе гэтага слова. Такія бяскрыўдныя жарты патрэбны. Паэт таксама павінны ўмець пераапранацца.
Э.А. – Адкуль у такога “парасонечнага” паэта як ты з’явіліся такія радкі: “Калі ты паэт, абавязаны ганіць і пляміць…”, “калі ты паэт, абвяргай збранзавелых ідалаў…”? Ты насамрэч так лічыш ці гэта даніна сучаснай паэтычнай модзе? Таму што іначай, як паэтычным пазёрствам гэта назваць нельга… Табе не сорамна за гэты паэтычны “шэдэўр”?
А. Е.–Ш. – Гэты верш не даніна модзе, і я яго спачатку напісаў, а пасля пашкадаваў, што дзесьці ён прасачыўся. Калі “Маніфест” пісаўся, я меў на мэце спарадыраваць сучасную модную манеру пісьма сваіх калегаў па пяры і гэты верш хутчэй носіць сцёбны характар, чым выказвае мае асабістыя думкі. Спрэчны твор і я хваляваўся, што яго могуць не так успрыняць.
Э.А. – Скажы колькі словаў пра сваё супрацоўніцтва з інтэрнэтсайтам “Тэкстура”. Што ён сабой уяўляе? Якую мэту ставіць перад сабой? Чыімі творамі на ягоных старонках прадстаўлена беларускамоўная паэзія?
А. Е.–Ш. – Літпартал ставіць на мэце папулярызацыю літаратуры праз інтэрнэт-прастору. Геаграфія пісьменнікаў і літаратараў вельмі шырокая. На жаль, на сайце бракуе беларускамоўных аўтараў, але я з гэтым актыўна працую і збіраюся надалей працаваць. А пакуль там ёсць вершы такіх вядомых аўтараў, як Наста Кудасава, Ілля Сін, Алесь Замкоўскі, Віктар Жыбуль, Адам Шостак, Андрэй Хадановіч і шмат іншых. Сайт існуе з 2012 года, заснаваны ён Андрэем Фаміцкім, рускамоўным паэтам, маім добрым сябрам.
Э.А. – Ведаю, што ты даўні сябра літаратурнай суполкі “Літаратурнае прадмесце”, удзельнік паэтычнага тэатра АРТ.С, неаднаразовы пераможца шматлікіх конкурсаў… Гэта ад жадання лішні раз “засвяціцца” на публіцы ці ад імкнення да творчага сумоўя?
А. Е.–Ш. – наконт засвяціцца – гэта, па шчырасці, было ўжо даўно, але такі перыяд сапраўды быў, калі пачынаў пісаць, вельмі хацелася і туды, і туды трапіць, на сённяшні момант я магу сабе дазволіць абіраць куды пайсці, а куды не. Я стаў больш пераборлівы, ці што? Творчае сумоўе мне патрэбна ў меншай ступені. Калі я хачу параіцца ці кагосьці паслухаць, я звычайна сустракаюся з сваімі сябрамі з літаратурных суполак.
Э.А. – Не так даўно ты абзавёўся сям’ёй і нават паспеў стаць бацькам…Міжволі згадаўся геніяльны Анатоль Сыс, які заўсёды казаў што, “каб стаць сапраўдным паэтам, трэба быць жанатым толькі з паэзіяй…” Не баішся, што сямейнае шчасце можа аднойчы ператварыцца ў паэтычнае балота?
А. Е.–Ш. – Калі я стаў бацькам, месяцы два не мог анічога напісаць. З аднаго боку гэта цяжка, але калі побач такая мілая, непаўторная мая дачушка, забываюся й на вершы, і на песні. Адчуваў сябе героем аднаго з вершаў памянёнага Анатоля Сыса:
Каб сагрэць каханую,
пілігрым спаліў свой посах,
які толькі адзін ведаў
дарогу да роднага краю,
вандроўны музыка — скрыпку,
якая помніла яшчэ прадзедавыя песні,
рыбак — вёслы
на пустэльным востраве,
якія не раз ратавалі яго
ў самыя жорсткія штормы.
Ці змагу я спаліць свае вершы,
каб агнём іх сагрэць
дарагога мне чалавека?
Але цяпер магу з упэўненасцю сказаць, што калі спатрэбіцца спаліць апошняе, што маю – не задумваючыся, зраблю гэта.
Э.А. – Адна з “яркіх” прадстаўніц твайго паэтычнага пакалення неяк заявіла, што “у адрозненне ад папярэднікаў, мы яднаемся не вакол нацыянальнай ідэі, а вакол літаратуры”… Насамрэч так? Што, на тваю думку, сёння павінна аб’ядноўваць маладых літаратараў у іх творчых памкненнях?
А. Е.–Ш – Трэба ствараць якасную літаратуру – гэта асноўнае. Якасную, у самым шырокім сэнсе слова, беларускую літаратуру. Гэтая ідэя і павінна гуртаваць вакол сябе творцаў.
Эдуард Акулін
спецыяльна для Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны
tbm-mova.by