Выпадкова сустрэла добрага знаёмага С. па дарозе на цягнік з Мінска. Селі разам. Яму ў Варшаву, мне ў Смаргонь. У кожнага свая дароога. З С. мы даўно не бачыліся. Пытаецца, як усе нармальныя людзі:
— Чым займаешся?
— Нарысы на “Будзьму” пішу.
— Пра што?
— Пра пахавальныя здымкі апошні раз было.
— А наступны пра што напішаш?
— Не ведаю яшчэ толкам. Можа, пра Японію.
— Калі б дысцыплінаванага японца прымусілі хаця б дзень пажыць як ты жывеш —неспланавана, хаатычна, абы-як, — ён бы зрабіў сабе харакіры.
А між іншым, я, колькі сябе памятаю, пра Японію мару.
Першая японская любоў:
касцяная лялечка сувенірная ў цёткі была. У Марыі, мамінай роднай сярэдняй сястры, якая ў мінулым нарысе над мёртвым сваім дзіцем схілілася. Лялечка была, можа, нават крыху антыкварная. Яна сядзела, падклаўшы пад сябе ножкі, традыцыйна па-японску, галоўка яе такім асаблівым чынам была прыладжаная — штурхнеш, ціха пахістваецца. Як мне карцела мець лялечку! І дагэтуль хочацца. Перыядычна ў цёткі штурхну лялечную галоўку са складанай прычоскай. У ёй і грэбень, і шпількі, і кветкі. І яна калых-калых: пакалыхваецца, быццам самастойна.
— Ай-яй-яй, — нібы дакарае лялечка ўвесь недасканалы свет вакол сябе, — ай-яй-яй..
І сціскае дакорліва без таго маленькія вусны.
Другая любоў:
японскі поўнаметражны мульцік “Прынцэса падводнага царства” 1975 года. Я ашалела ад яго. Малявала бесперапынна русалку. З пластыліну вылеплівала. Захварэла на гэтую малодшую з дачок падводнага цара ўсур’ёз і надоўга. Але ніяк не магла знайсці кніжку, якой скарысталіся японцы для сюжэту. Добра памятаю снежную раніцу сакавіцкую першага дня вясновых канікулаў, на які заўсёды выпадаў дзень майго нараджэння. Мо ў трэцім класе вучылася. Самае большае ў 4-м. Ранішні званок у дзверы, на парозе цёця Марыя. Ніколі яна так рана не прыходзіла, ды яшчэ ў працоўны час. А ў руках — кніга Андэрсэна з “Русалачкай”. Я прачытала казку сто разоў. Амаль вывучыла на памяць: “В открытом море вода такая синяя, как васильки, и прозрачная, как чистое стекло, — но зато и глубоко там! Так глубоко, что ни один якорь не достанет до дна, а чтобы измерить эту глубину — пришлось бы громоздить на дно моря невесть сколько колоколен, вот там-то и живут русалки…” З той пары Ханс Крысціян Андэрсэн для мяне крыху японец, і русалкі таксама.
Трэцяя любоў:
балоневая куртка, вырабленая ў Японіі. Куртку купілі ў 10-м класе за 100 рублёў. Між іншым, яе “дастала” тая самая цёця Марыя, бо працавала ў райспажыўсаюзе і мела непасрэднае дачыненне да размяркоўвання тавару па крамах раёна. І такога незвычайнага ласосева-шыпшынавага колеру была куртачка, што яе гаспадыняй зацікавіўся самы папулярны ў школе хлопчык. Я пра гэта даведалася за кошт вялікай ахвяры. Суседская дзяўчынка, з братам якой сябраваў хлопчык, падслухала іх размову. І мне напляла, што прыгожы недасяжны хлопчык сказаў мне ўслед, калі я ішла па двары:
— Цікавая дзяўчынка!
Толькі хітрая суседка прызналася ў гэтым не адразу. А спачатку паведаміла, быццам нехта мной цікавіцца.
— А хто? А як? — пытаюся.
— Мяне прасілі не казаць, — адгаворвалася мучыцелька.
— Гэта ж мяне датычыць, я павінная ведаць!
— Я слова дала! — суседка ўперлася рогам.
— А ці скажаш, калі падарую табе… — я моцна задумалася. Не так ужо шмат каштоўных рэчаў мела савецкая школьніца. І я прапанавала мельхіёравыя завушніцы ў форме лісцікаў клёна — сваю адзіную сапраўдную каштоўнасць. Яна пагадзілася адразу. Узяла.
— “Цікавая дзяўчынка” ён сказаў.
— Гэта ўсё? Больш нічога?
— Усё.
Завушніцаў было шкада.
Але самае цяжкое выпрабаванне, непасрэдна звязанае з Японіяй, чакала наперадзе.
Калі адразу пасля школы я нікуды не паступіла, бо ўжо тады лічыла, што на паэта нідзе не навучаць, то пайшла на завод аптычнага станкабудавання. І прыкладна праз год да нас у аддзел прынеслі адзіную на ўсё прадпрыемства пуцёўку ў Японію. На 3 тыдні! За 800 рублёў. Дзяўчаты нашы старэйшыя прапанавалі шчыра:
— Ты свабодная, маладая — едзь!
Нажом у сэрца. Бо мама не пусціла:
— Не!
— Чаму?
— Ты не ведаеш мае фінансы.
Фінансы былі патрэбныя на ўсё што заўгодна матэрыяльнае. Дываны, хрусталі, золата, падпісныя выданні. А далёкае падарожжа ні памацаць, ні паставіць на паліцу. Я дасёння на маму крыўдую час ад часу за тое, што не пусціла ў краіну мары. Але з іншага боку, мара дагэтуль са мной. Раптам я б расчаравалася накшталт гераіні “Цяжкасцяў перакладу” Сафіі Копалы? У старажытным будысцкім храме такійскага наваколля яна нічога не адчула і нават плакала з гэтай нагоды. Ёй было прыкладна столькі ж, колькі мне, калі мяне не пусцілі. Можа, дзяўчатам нельга ў Японію? Можа трэба, саспець для складанага падарожжа?
— Ці хацелі б вы, цёця Марыя, куды далёка паехаць? — запыталася я некалькі дзён таму ў цёці, калі яна была ў гуморы (бо зручны момант трэба падлавіць — у цёці характар).
— Таня, ты ж дарослы чалавекі, а задаеш такія дурныя пытанні.
— І ўсё ж…
— Я магу хоць куды. Грошы маю, але ж яны “гробовые”. Паеду ды пракатаю ўсё назапашанае. А за што вы мяне пахаваеце? Не хачу, каб пасля смерці мяне пляменнікі дакаралі.
А я, напэўна, пачну грошы на Японію збіраць. Бо нядаўна ў цягніку з Піцера пазнаёмілася з жанчынай немаладой, але вельмі модна і страката прыбранай, яна шмат гадоў працуе на японскай поўначы. Мае рэстарацыю. Калі я выходзіла пакурыць, жанчына пагартала маю кніжку “Партугальскія трохрадкоўі”, пакінутую на століку “выпадкова”. Вяртаюся з перакуру, яна кажа з верхняй паліцы:
— Якія вы дзіўныя маеце думкі…
— А па твары не бачна, так?
— Так.
І смяецца. Я таксама смяюся. На глебе хоку мы і сышліся. Яна запрасіла ў госці, прапанаваўшы і запрашэнне даслаць, і візу зрабіць. Адна ўмова — трэба купіць самастойна білет туды і назад. А можа, толькі туды.. На ўласнае пахаванне, спадзяюся, паспею назапасіць, а калі не, дык прабачце, нашчадкі. Японія альбо Смерць!
Здымкі невядомага японскага фатографа пазычаныя з жывога часопіса Арцемія Лебедзева
Таня Скарынкіна