Вышыня для яе — не толькі фізічныя адчуванні небяспекі і свабоды, гэта магчымасць выйсці за межы самой сябе. Сваімі разважаннямі аб поспеху і ляноце, аб неабходнасці завісання паміж двума светамі, фізічным і духоўным, проста на даху з намі дзеліцца Святлана Уланоўская, тэатральны крытык, педагог і галоўны рэдактар парталу «Art Aktivist / Theatre». Новая серыя праекта «Захапленні».
— Не памятаю, калі ўпершыню забралася на дах. Гэта было вельмі даўно, у школьным узросце. Я адчула нешта падобнае да пачуццяў Малога з казкі пра Карлсана, калі бацькоў няма побач, а ты парушаеш забарону. У Беларусі тады дахі ў дамах былі адкрытыя. А цяпер у нас вельмі «клапоцяцца» пра людзей, таму ўсе зачынена, і свабодна ўжо не залезеш.
Мне падабаецца мінскае неба, заўсёды ім любуюся з месцаў, адкуль яго можна бачыць. Але вельмі перашкаджае ілюмінацыя, якой у нашым горадзе становіцца ўсё больш. І каб убачыць неба такім, якім яно ёсць, трэба апынуцца за межамі гарадской прасторы.
Дах дае ні з чым не параўнальныя фізічныя адчуванні: ветрык абдымае тваё цела, ускудлачвае валасы, калі ты буйным планам бачыш вось гэтае неба — гэта такая фізіятэрапія, якую нячаста атрымліваеш у паўсядзённым жыцці. Калі б я была танцоркай, я б тут танчыла, занялася б пластыкай. Гэта месца, дзе ты можаш адчуць свой арганізм, вывучыць яго рэакцыі, пачуць сябе.
Я — музыка па першай адукацыі. Дарэчы, калі я ўпершыню трапіла ў горы, то ўзяла з сабой скрыпку, гэта было ў Алтаі. І калі мы падняліся на вяршыню, я дастала з футарала інструмент і сыграла нейкую мелодыю. Там была цудоўная акустыка — як нідзе, ні ў адной зале. А праз некалькі дзён у адной вёсачцы дзядуля расказваў, што чуў гукі скрыпкі з нябёсаў. Гэта неверагоднае адчуванне. А неяк спрабавала сыграць на даху, але вылезлі суседзі, раскрычаліся, так што больш не паўтарала спробы.
Пра прысутнасць нябёсаў у паўсядзённым жыцці мы забываемся, а дах дазваляе нагадаць сабе чарговы раз, што тваё жыццё не абмяжоўваецца адным звыклым узроўнем і траекторыямі перамяшчэння. Адзін з маіх любімых кампазітараў Аліўе Месіян лічыў, што птушкі — істоты, якія злучаюць неба, зямлю і чалавека. Мне часта хацелася адчуць гэтае завісанне паміж светам нябёсаў і звычайным.
У дзяцінстве мне часта снілася, што я лятаю. І самым цяжкім было пераадолець зямное прыцягненне, адарвацца ад зямлі. Але калі гэта ўдавалася, невядомая сіла падымала мяне ўверх высока-высока, і я ляцела над нейкімі фантастычнымі краявідамі. Мне было страшна, але калі я прачыналася, то марыла зноў убачыць гэты сон. І ён сніўся мне многія гады. А калі пасталела — сон сышоў. Дзяўчынка Света заўсёды марыла палётаць…
На вышыні ніколі не было страшна, куды б я ні падымалася: дах, горы, тэлевежа або званіца храма. Боязь вышыні звязаная з фізіялагічным дыскамфортам. Пад’ём, узыходжанне — для мяне ў першую чаргу метафарычнае адчуванне.
Мне запомнілася кароткая і ёмістая малітва біблейскага героя Явіса: «Гасподзь, пашыр мае межы». Я часта кажу гэтыя словы. Гэта надае асэнсаванасці кожнаму дню, калі ты імкнешся выйсці за межы самой сябе. Кажуць, мы выкарыстоўваем толькі 30% сваіх магчымасцяў. І хочацца напаўняць сваё жыццё «пашырэннем» сябе. Гэта датычыць і інтэлектуальных гарызонтаў, і духоўнага жыцця, і эмацыйнага боку. І ўзыходжанне ў гэтым сэнсе — працэс пераадолення, пазбаўлення сваіх страхаў, сумневаў, якія ў табе ёсць.
Вышыня — гэта адчуванне пэўнай мяжы. Я часта думаю пра гэта. З гадамі наогул задумваешся, чым ты запаўняеш кожны дзень свайго жыцця. Я разумею, што шмат сіл марную на рэчы нязначныя, малацікавыя. Мне шкада не проста часу і энергіі — узнікае пустата, таму што твае сілы сыходзяць у нікуды. Гэтую пустую прастору ўнутры вельмі хочацца чымсьці запоўніць і пазбавіцца цяжкага, гнятлівага пачуцця. І гэта не адбудзецца дзякуючы нейкім суперпадзеям, якія цябе ашчаслівяць: неабходныя твае асабістыя штодзённыя намаганні.
Лянота — адна з самых страшных чалавечых заганаў. Чайкоўскі казаў: «Натхненне — муза, якая не любіць наведваць лянівых». Поспех таксама не любіць ляноты. Можна знайсці тысячу прычын, каб займацца ў палову сілы ці наогул сядзець і адчуваць сябе абдзеленым. Значна прасцей, мне здаецца, сказаць: «Ай, у мяне не атрымаецца», знайсці кучу апраўданняў, не зрабіць тое, што для цябе вельмі важна, і яшчэ скардзіцца, што абставіны не склаліся, чым узяць і канкрэтна нешта для гэтага зрабіць.
Від з даху мне нагадвае вялізную сцэну з індустрыяльнымі дэкарацыямі, выразнымі мізансцэнамі і людзьмі-мурашкамі, якія бегаюць па адпачатку вядомых траекторыях…
Дах — гэта класнае месца, каб адарвацца ад штодзённасці. Горад з яго вечнай мітуснёй ты пакідаеш недзе там, а тут зусім іншая энергетыка. І думкі на даху падкрэсліваюць тваю ўнутраную прастору, запаўняюць усе пустэчы, з якімі ты там, унізе, справіцца не можаш.
Дах для мяне — знак пераадолення, выхаду за рамкі звыклага, прадказальнага. Цяпер я ўсведамляю, што мне вельмі-вельмі цесна ў ранейшай прасторы, хочацца выйсці за яе межы, зрабіць тое, што мне цікава, трэба, тое, што ёсць працягам мяне і што пашырыць мае ўнутраныя гарызонты. Магчыма, час якраз надышоў.
Ганна Трубачова, Аліса Федзіна
Фота — Аляксандр Tarantino Ждановіч
(Журналісцкае агенцтва «Таранціны і сыны»)
Выказваем падзяку Елі Мілай за гасцінны прыём і доступ на дах — ідэальнае месца для здымак.