Вось не думала, што амерыканская стужка дапаможа глянуць на нашае з дзяўчатамі рэстараннае мінулае з нейкім нават жалем. Трапіла днямі на фільм пра дзвюх сябровак з амерыканскай глыбінкі, блукаючы па сайце “Кінапошук”. І з першапачатковым недаверам пачала назіраць за простай гісторыяй. Крыху прымітыўнай, як мне спачатку падалося. Калі б не ўдзел Умы Турман, наўрад ці б паддалася на назву “Істэрычная слепата”. Праз яе шпітальнасць, магчыма. На шчасце, паступова высветлілася: нічога звязанага з сур’ёзнымі хваробамі. А выключна пра амерыканскі здаровы лад жыцця дзяўчат пад 30, якія рэгулярна тусяць у мясцовым бары, “здымаюць” кавалераў, спрачаюцца бесперапынна праз іх жа, часцяком напіваюцца і спакушальна танчаць часцей за ўсё адзіночныя танцы. Рыхтык мы калісьці ў свае 30. І размовы такія ж пустыя і важныя:
— Ён глядзіць у твой бок. Не азірайся.
— Праўда?
— Кажу табе. А цяпер не глядзіць. Ты ўпэўненая, што падабаешся яму?
Прызнаюся, ні адзін фільм не падымаў такой хвалі ўспамінаў пра нашыя, нібы паветра неабходныя, хаджэнні па так званых “злачных” месцах, як гэтае просценькае кіно. На першы погляд просценькае. Нават культавая “Маленькая Вера” Пічула не падымала. Здаецца, і паралеляў з “Верай” больш — саўковая правінцыя, п’янь і бездухоўнасць, пустыя крамы. Усё як у нас, у Смаргонях. Але ў “Веры” неяк занадта сканцэнтраваныя жорсткасць і непрагляднасць. Насамрэч яны былі раскіданыя па часе і мясцовасці і не так моцна білі ў вочы. Ну, і потым сама Вера — дзяўчо яшчэ, гармоны гуляюць. А мы пачалі нашыя сур’ёзныя рэстаранныя вылазкі ўжо замужнімі, маючы дзяцей. Менавіта таму вельмі хацелася весялосці, танцаў. Прыбрацца і на людзі. Цяпер, з вышыні пражытых гадоў, я разумею: нам галоўнае было ўпэўніцца, што на нас яшчэ наогул звяртаюць увагу. І можна паспрачацца з героем (Брусам Уілісам) амерыканскай стужкі “Апошні бойскаўт”:
— Вада мокрая, неба блакітнае, у баб сакрэты.
Дык вось, ніякага сакрэту няма. Усё вельмі проста — у кожнай жанчыне ў той ці іншай ступені жыве прага да зорнасці. Хаця б маленькай. Танцы, какецтва і пайшлі дадому, як прыйшлі, учатырох, ці ўтрох, ці ўдваіх. Бо не кожнай з нас удавалася вырвацца з хаты ў чарговы паход.
А потым гадзінамі абмяркоўвалі падзеі рэстараннай вечарыны. Заўсёды было смешна і ніколі трагічна. Нават калі асобны столік у рэстаране перыядычна займалі “бандыты”. Наведнікі забаўляльнай установы не баяліся іх, бандытам не было ніякай справы да наведнікаў. Адзінае, чым дакучалі смаргонскія “гангстары”, — немагчыма было на ўсю расцяжку адарвацца ў танцы. Бо “гангстары” дазвалялі ўключаць дзве кампазіцыі: “Я сошью себе рубаху из крапивного листа” і “А белый лебедь на пруду качает павшую звезду”. Толькі калі бандыты павольна адзін за адным па лесвіцы спускаліся на перакур у фае, так што бачна было, як паступова знікаюць з поля зроку адна за адной паголеныя галовы, дыджэй вокамгенна ўрубаў нармальную замежную музыку і тыя, што прагнулі танцаў, беглі на пляцоўку. “Выломваліся” па поўнай, часу на адрыў было няшмат. Бо неўзабаве ў пачатку лесвіцы з’яўлялася адна паголеная галава, за ёй другая, і зноў гучалі “Рубаха” альбо “Бродяга” — песня з фільма Дынары Асанавай “Пацаны” (цікава было б даведацца, якім чынам песня зрабілася шансоннай) і “Белый лебедь” з рэпертуару гурта “Лесапавал”. Жыццё на пляцоўцы заціхала да чарговага перакуру.
Дакладна не ведаю, колькі ў горадзе на пачатак 2000-х панавала бандытаў, але напэўна шмат, і дзейнасць іхная была хутчэй за ўсё даволі актыўнай, калі Смаргонь у народзе мела другую назву “Маленькае Чыкага”.
Менавіта я была знаёмая толькі з адным “гангстарам”. Знаёмства адбылося наступным чынам. Мы, як заўсёды, прышлі ў рэстарацыю ў выходны, як заўсёды, дачакацца яго было складана. Час не рухаецца з месца, калі ты лічыш дні, часы, хвіліны ў прадчуванні асаблівай падзеі. Для асаблівай падзеі было асаблівае рэстараннае адзенне і абутак. Я, напрыклад, у Мінску на рэчавым кірмашы стадыёна “Дынама” прыдбала італьянскія паўботы на высачэзных “кэблах” менавіта для рэстаранных паходаў. За 75 даляраў. У 2000-я гэта былі грошы! Іх абувала выключна на танцы. Часам брала з сабой у торбе, каб ужо на танцах пераабуцца. У вялікі, напрыклад, мароз ці галалёд. Шмат хто браў урачысты абутак з сабой. Прыгожую кофту а-ля Жан-Поль Гацье я пазычала ў сястры так часта, што калі чарговы раз прынесла аддаваць, сястра падаравала кофту. Тым больш пах цыгарэт і рэстараннай кухні так моцна ўеўся ў тканіну — не было ніякай магчымасці поўнасцю яго пазбавіцца. Я не звяртала на складаны “водар” ніякай увагі, а сястры з непрывычкі біла ў нос.
І вось прыбраныя, заказаўшы дзяжурны набор, сядзім, вывучаем абстаноўку. У мяне нават захаваўся нейкім цудам рахунак з “Рэзанансу”:
Хлеб — 2
Салат “Турыстычны” — 2
Водка — 200
Але гэтым разам былі ўтраіх. Гэта азначае, што хлеба было тры, адпаведна, і салаты, і водкі болей. Сядзім, значыцца, аглядаемся. А ўнутры ўжо свярбіць, як у паляўнічага, ад прадчування добрага палявання. Смешна ўспомніць. Міма століка ідзе высокая фігура ў чорным паліто. І я ад назапашанай за нудны тыдзень энергіі тузаю чорнае крысо. Дзяўчаты напалоханыя:
— Ці ты здурнела? Ведаеш хто гэта? Гэта ж К.! Ён самы дзёрзкі з іх!
І самы малады, дарэчы, можа, таму і дзёрзкі. Ён рэзка паварочваецца — шукае вачыма, хто крануў. Гляджу яму ў вочы. Мне не страшна, бачу, што хлопец у гуморы. Аднымі вачыма ўсміхнуўся і пайшоў куды ішоў. Праз хвіліну ў нас на століку — хоп! —шампанскае. І ўвесь вечар мы пілі тое, чым малады бандыт частаваў. Памятаю цьмяна, што пад канец танцаў К. шалёна кружыў мяне на слізкай мармуровай падлозе. Думаю — хана нам, калі спатыкнецца. А дадому, як заўсёды, пайшлі ўтраіх. Можа, крыху ўцякалі, хаваліся крыху па кустах. Дакладна не памятаю. Пазней, калі мы зрэдку перасякаліся з К. у горадзе, дык заўсёды аб нечым размаўлялі дробязным. Ён казаў:
“Здаецца ж, ты не прыгажуня і нашмат старэйшая за мяне, але мне з табой прыемна, цікава заўсёды”.
К. зарэзалі на прыступках рэстарана ў хуткім часе. Я нават пісала ў мясцовую газету некралог. А потым і астатнія бандыты паціху зніклі. Кола гісторыі нарэшце павярнулася супраць іх. Нам, рэстаранным танцорам, з бандытаў выгада была тая, што рэстаран не зачынялі ў 2 гадзіны ночы, як заўсёды, хоць мы абураліся і лямантавалі: “Дайце волі! Дайце музыкі!” Ніколі нас не слухалі. А вось калі “яны” хацелі пасядзець, дык рэстарацыя працавала, пакуль “яны” не сыдуць.
Калі прыехала ў Партугалію, думала, якія ўжо танцы. Асабліва калі споўнілася 40. Глупства, канечне, там у любым бары можна такое вяселле распачаць у любым ўзросце. І не зачыняюцца да апошняга кліента. Асабліва памятаю шалёную весялосць літаральна перад вяртаннем на радзіму. Проста трэба было купіць цыгарэт, у барах для гэтага спецыяльныя аўтаматы. І толькі, купіўшы цыгарэты, збіралася сыходзіць, як загучала неверагодна завадная песня, я кінулася ў скокі. Адзін танец, другі. Народу ў бары рабілася ўсё больш. І старыя, і сярэднія — усе скакалі, нібы конікі. Не памятаю за 5 партугальскіх гадоў, каб у бары “Чэ Гевара” быў такі натоўп. І тут каля мяне намаляваўся партнёр па танцы. Вонкава Антоніа Бандэрас, але француз. Ні ангельскай мовы не ведае, ні партугальскай, ні тым больш рускай. Толькі рукамі махалі адно перад адным, спрабуючы нешта зразумелае без дапамогі мовы ў паветры намаляваць. Бачу ў барным тэлевізары пад столлю кліп з Мікі Руркам. І закрычала, дарэмна спрабуючы перабіць гоман:
— Мікі Рурк!
Звяртаю на артыста ўвагу Бандэраса з надзеяй, што міжнародная знакамітасць неяк аб’яднае. Ён у адказ пытаецца:
— Мікі Рурк?
— Мікі Рурк, — сцвярджальна ківаю.
Так мы і размаўлялі “Мікі Руркам”. І рагаталі, нічога іншага не заставалася.
У тую ноч сышліся нарэшце і танцы, і Амерыка ў твары Мікі Рурка, і шмат чаго яшчэ разам з афіцыянтам, які ў запале пачуццяў за кошт установы частаваў моцным, даволі дарагім напоем Aguardente, жангляваў мандарынамі, якія ў Партугаліі называюцца tangerina, “танжэрына”, таму што іх прывозяць з Афрыкі. Бар не зачыняўся да самай раніцы, нягледзячы на відавочную адсутнасць бандытаў.
Напэўна, я збіралася напісаць яшчэ нешта танцавальна-амерыканскае, але патэлефанавала сяброўка і па голасе маім здагадалася, што я не здольная адэкватна падтрымліваць размову.
— Занятая?
— Пішу. Ужо дапісала амаль.
— А пра што?
Я завагалася — сказаць, не сказаць, каб не сурочыць недапісаны тэкст. Нібы яна не прачытае.
— Пра нашыя паходы ў рэстараны.
— Усю праўду напішаш?
— На ўсю ніякага эсэ не хопіць… А скажы, чаго ўжо мы так лёталі па гэных рэстарацыях?
— Мы проста вельмі любілі танцаваць!
Нашчадкі, запомніце галоўнае пра нас: мы проста вельмі любілі танцаваць! Усё астатняе — лухта.
Здымкі амерыканскага фэшн-фатографа Стывена Кляйна