Крытыкаваць сваё значна прасцей, чым любіць. Асабліва калі ты кінакрытык і спецыялізуешся на сучасным беларускім кіно. Адразу гэтая бытавая аксіёма, з дапамогай якой дзяржаўныя ідэолагі любяць маніпуляваць даверлівымі грамадзянамі, ператвараецца для сумленнага чалавека ў сапраўднае выпрабаванне. Што тут скажаш – прасякнуцца да нацыянальнай кінематаграфіі светлымі пачуццямі часта сапраўды вельмі складана. Падставаў для недаверу шмат: сфармаваны медыямі комплекс стэрэатыпаў, няякасная рэклама, неканкурэтаздольнасць у параўнанні з расійскім ці галівудскім прадуктам. Але часцей за ўсё карані зла ў тым, што канкрэтная стужка проста дрэнна зробленая. І тут хоць оды складай, дыфірамбы спявай – лепшай яна не стане.
У такіх няпростых абставінах працаваць цяжка. Яшчэ цяжэй – імкнуцца зарабіць на гэтым, бо нельга забываць, што кіно – гэта ў першую чаргу бізнес і толькі ў другую – мастацтва. Стваральнікі псіхалагічнага трылеру «Унутры сябе», які пафасна заяўлены першым у беларускай індустрыі, адразу расстаўляюць акцэнты належным чынам. Маўляў, перад вамі камерцыйны прадукт для звычайнага гледача. Па высокія матэрыі трэба ісці на «Лістапад». Але ці ўдалося аўтарам асвоіць жанр, на якім за мяжой сабаку з’елі і да якога на постсавецкай прасторы толькі-толькі пачалі прыглядацца?
“Дай мне знак”. У пошуках людзей і сэнсу
З першых кадраў стужкі мы трапляем кудысьці за горад, дзе на пустой верандзе, у крэсле пад пледам, сядзіць немаладая жанчына с адсутным зрокам (прыма Купалаўскага Зоя Белахвосцік). У каляровых флэшбэках яна ўспамінае пра дзіўную дзяўчынку, якая адна гуляе па лесе. Гэта ключавы момант няпростай гісторыі, галоўным героем якой з’яўляецца звышзапатрабаваны фотамастак Максім Каверын (Павел Южакоў-Харланчук), што жыве ў змрочным Мінску са свінцова-шэрымі аблокамі. Максім – паспяховы мужчына, у яго ёсць персанальная фотастудыя, уласная машына і кватэра, у якой яго заўжды чакае каханая жонка Вольга (Вераніка Пляшкевіч).
Адзінае, што яго засмучае, – гэта псіхічна хворая матуля, якая тры гады як маўчыць і проста глядзіць у акно. Каб неяк развеяцца, Максім адпраўляецца ўначы на ананімны заказ – сфатаграфаваць на фотаплёнку акно на вуліцы Ракаўскай. Але замест шараговай працы мінчук робіцца сведкам забойства, якое фіксуе на камеру. Збегшы з месца злачынства, Максім сутыкаецца з дзіўнымі абставінамі – на яго фатаграфіях адсутнічае здарэнне. Больш за тое, ні міліцыя, не блізкія не вераць яго словам.
Далей расказваць бессэнсоўна, каб не ламаць выбудаваную сцэнарыстамі інтрыгу. А яна ў стужцы, як і належыць крымінальнаму трылеру, сапраўды ёсць, хоць і даволі відавочная, калі глядач – знаўца гэтага жанру. Увогуле, сцэнар і драматургічныя хады – галоўныя перавага «Унутры сябе». Цалкам састаўлены з клішэ, ён тым не менш працуе, зацягваючы публіку ўсё глыбей у вір падзей, распавядаючы гісторыю збольшага ясна і зразумела.
«Каханне: Love in Russian». Капіруючы Алексіевіч
Бачна і тое, што Сяргей Талыбаў адказна падрыхтаваўся да здымак. Завязка стужкі адсылае то да галівудскага нуару «Акно на двор» Альфрэда Хічкока, то адразу да ўсёй аб’ёмнай творчасці Рамана Паланскага. Матывацыя пэўных персанажаў – да «Двайной страхоўкі» Білі Уайлдэра. Асабліва цікавы герой Ігара Сігава – іранічнага следчага, які не можа прызвычаіцца да працы на камп’ютары: ён уяўляе сабой вобраз актора Хамфры Богарта з «Мальтыйскага сокала». Не забыліся аўтары нават пра вытокі нуару. Так, гераіня Пляшкевіч у адной са сцэн глядзіць па тэлевізары «Кабінет доктара Калігары» – нямы фільм, з якога пачаў развіццё нямецкі кінаэкспрэсіянізм 20-х гадоў. Так ці інакш, «Унутры сябе» арыентуецца на класіку вострасюжэтнага амерыканскага і еўрапейскага кіно 40-х – 60-х гадоў, цытаты з якога сыплюцца як з вядра.
Але ў пэўны момант актыўнае запазычванне пачынае гуляць з аўтарамі злы жарт. І гэта тычыцца візуальнага рашэння стужкі. Напрыклад, сталічная міліцыя месціцца ў камфортным офісе, а не звычайным вуглаватым памяшканні РАУС. Псіхолаг, да якога ездзіць галоўны герой, жыве ў прыватным доме, які шыкоўна абстаўлены, і г.д.
Наспявае канфлікт успрымання. Дзеянні нібы адбываюцца ў Мінску, але горад і яго рэчаіснасць непазнавальныя, бо большая частка здымкаў праходзіла ў павільёнах з прычыны невялікага бюджэту. І гэта моцна адбіваецца на атмасферы: у гэтую гісторыю проста перастаеш верыць, бо яна патыхае штучнасцю, несапраўднасцю. Тое, што арганічна выглядала ў еўрапейскім кіно, вельмі неарганічна бачыцца ў айчынным. Атрымліваецца не сапраўдны беларускі трылер, а яго копія, мастацкі сімулякр.
“Сабака Руды”. Яны змагаліся за “Оскар”
І гэта вельмі шкодзіць стужцы ў кінапракатным плане. Мясцовы глядач не ўбачыць у ёй адлюстравання мясцовых рэаліяў, а замежнага такі ўніверсальны телевізійнаарыентаваны прадукт тым больш не зачэпіць: у іх сваіх майстроў хапае. Так, гісторыя павінная быць зразумелая на агульначалавечым узроўні, але браць трэба нацыянальнай асаблівасцю, фактурнасцю, нават калі тая выглядае непрывабна. Інакш на вялікі экран лепш не лезці: там фестывальныя і камерцыйныя канкурэнты спуску дакладна не дадуць.
Тарас Тарналіцкі, budzma.by
