“Болей чытай, каб другі раз не вынаходзіць ровару!” – кажуць звычайна старэйшыя калегі маладым літаратарам. І тыя звычайна ківаюць галовамі, толькі зрэдку нехта адзін хітра ўсміхаецца. Мабыць, ведае: а якая розніца, хто вынайшаў ровар, на якім ты цяпер едзеш? Лічыцца ж толькі сонца на спіцах, вецер увушшу і любоўная гісторыя на раме. А яшчэ шпарчэй едзецца на ровары, сцягнутым у суседа. Бо да сонца, ветру і гісторыі на раме дадаецца сусед, які вось-вось дагоніць. Што і дадае твайму ровару хуткасці.
Да таго ж літаратура – гэта не толькі індывідуальная, але й групавая гульня. (Вядома, як у тым анекдоце, калі чукча не толькі пісач, але і чытач.) І ў момант нашага пісання/чытання яна не раскладзеная па кніжных паліцах адпаведных моў, краін і эпох. Наадварот, усё адбываецца тут і цяпер, калі мы разгортваем кніжку або нататнік (ну добра, чыталку або ноўтбук). Мячык (удалы вобраз, сюжэтны ход, мастацкі прыём) укідваецца ў гульню. І, зразумела, важна, хто даслаў яго табе, але яшчэ важней, як ты яго прыняў і ці здолееш зрабіць з ім далей нешта прыгожае. Не ведаю, хто ў нашай літаратуры аддаў найбольш такіх пасаў, але падазраю, што падстаўляць нагу і перапраўляць мячык у брамку някепска навучыўся Сяргей Прылуцкі.
Хай нікога не ўводзіць у зман эфект быццам бы спісанасці з жыцця яго вершаў (і асабліва прозы). У нашым пісьменстве вельмі няшмат (а можа, і зусім няма больш) такіх інтэртэкстуальных аўтараў, як ён. Настолькі, што сёння, на матэрыяле чатырох паэтычных кніжак (чацвёртая падрыхтаваная і неўзабаве з’явіцца), ужо можна прасачыць пэўную эвалюцыю ў дачыненнях Прылуцкага з чужымі тэкстамі і вытворчасці з іх ягоных уласных.
Сяргей Прылуцкі (злева)
І. Першую стратэгію, выразна бачную ў дэбютнай кнізе “Дзевяностыя forever” я ўмоўна назваў бы “Калі ласка, хутчэй запішыце мяне ў Таварыства мёртвых паэтаў!” Гаворка пра дапасаванне сваіх вершаў да найлепшых, найбольш улюбёных тэкстаў і іх аўтараў. Прага цытаваць іх і рабіць на іх алюзіі, хай нават атрыманыя тэксты яшчэ выглядаюць так сабе ў параўнанні з тымі, што іх натхнілі і паклікалі да жыцця. Гаворка пра жаданне апынуцца ў адной “вышэйшай лізе” з Одэнам і Фростам, Мілашам і Шымборскай, Бродскім… і яшчэ раз Бродскім – і не “вылецець” з гэтай лігі ў першы сезон. Стратэгія, як на маладога літаратара, вельмі амбітная. Больш за тое, часам яна прыносіць не абы-які плён.
Як жыхар Берасця “ранні” Прылуцкі зблізку назірае дзяржаўную мяжу з усёй яе “пякельнай” інфраструктурай, памежнікамі і мытнікамі, чэргамі і прапускнымі пунктамі, кантрабандыстамі і проста “чаўнакамі”, развітаннем ненадоўга – і назаўсёды. Чым вам не сюжэт, варты пяра Райнэра Марыі Рыльке, што ў хрэстаматыйным вершы “Арфей, Эўрыдыка, Гермес” апісаў сыходжанне Арфея ў падземнае царства і марную спробу вывесці адтуль памерлую жонку?
Гэта былі няўяўныя зборышчы душ,
якія сноўдалі каля шапікаў з дрэнным фастфудам
і ўзіраліся скрозь туман у адным кірунку.
/…/
А вось і ён, твой дзяжурны змены, мытнік гермес:
“ваш квіток”, “кіруйце на трэці шэраг”, “калі ласка, пашпарт”.
/…/
Вось ты і маеш тую нібыта-свабоду,
што блукае па венах і падвышае ціск.
Знерваваным арфеем ганяеш да беластоку,
а твая эўрыдыка – палонная ў царстве айчыны.
(верш “Арфей”)
Гісторык па адукацыі, Прылуцкі адкрывае для сябе Канстанцінаса Кавафіса, чый не менш хрэстаматыйны верш “У чаканні варвараў” даводзіць, што гісторыя здольная паўтарацца: “– Чаму на гэтай плошчы сабраліся мы? // – Таму што сёння прыбываюць варвары. // – Чаму тады сенат сядзіць без дзеянняў / і новыя законы не прымаюцца? // – Таму што сёння прыбываюць варвары, / а значыць, не патрэбныя сенатары: / свае законы прынясуць нам варвары” (пераклалі Г. Янкута і К. Коракс). Больш за тое, парафраз знакамітага твора дае паэту магчымасць паказаць, як класічныя, універсальныя сюжэты ўвасабляюцца не ў чыёйсьці, а менавіта ў нашай гісторыі: “– Чаму няма ў сталіцы ні душы? // – Кароль інкогніта ад’ехаў за мяжу / да знанае ўсеўладнае каханкі / з каштоўнымі дарамі… // – Калі ж пачнецца праца над законамі, / ці скліча хто, нарэшце, Вальны Сойм? // – Няма каму. Штодзённа па лясох / магнацтва п’янае са шляхтаю напару / ды ўсёй астатняй поскуддзю, у рог / гарланячы, дзічыну гоняць…” (верш “Рэч” з нізкі “Historica”).
А потым высвятляецца, што да класічных сюжэтаў можа дапасоўвацца не толькі далёкая, але і наша найноўшая гісторыя. Проста актуальныя падзеі, як гэта сталася ўвесну 2006 г. падчас фальсіфікацыі выбараў, мітынгаў пратэсту, спробы стварыць свой, беларускі, “майдан”, што скончылася арыштам усіх яго начных абаронцаў. Гэтыя некалькі дзён і начэй выклікалі да жыцця шмат вершаў, большасць з якіх была актуальная ў момант напісання, але не вытрымлівае ніякай крытыкі сёння. З выключэннем невялічкай нізкі Сяргея Прылуцкага: “Вайна пачалася ўвечары / ніхто й не чакаў такога павароту / на плітах падагравалася вячэра / дзеці даглядалі “Калыханку” / мужчыны моўчкі палілі ў акно / у чаканні апошніх навінаў /…/ Вайна была ва ўсіх на вуснах / яна насцігала цябе ў дарозе / на ранішняй прабежцы ў парку / у чарзе да лекара ў лазні / на рыбалцы і ўласным вяселлі / але толькі нямногія казалі пра гэта ўголас /…/ Вайна была дзіўнай бо вораг / быў невідочным што блытала многіх /…/ Іх было шмат нябачных жаўнераў / але ўсіх узначальваў Страх”.
Гэтыя вершы, “Рэпартаж з месца падзеяў” (і два наступныя тэксты, “Запомні гэтую ноч…” і “Эпілог (які дапускае працяг)”), уражваюць і сёння. Ці не таму, што момантам, які цэментаваў эмоцыі аўтара, надаваў ім класічную форму, быў знакаміты верш Збігнева Герберта “Рапарт з Гораду ў аблозе”? “Увечары люблю вандраваць па рубяжох Гораду / ўсцяж граніцаў нашай няпэўнай свабоды /…/ дапраўды няўцям што Горад яшчэ бароніцца // аблога цягнецца доўга ворагі мусяць змяняцца / іх не звязвае нічога апрача прагі нашай загубы /…/ мы глядзім у твар голаду твар агню твар смерці / ў найгоршы з усіх – твар здрады // і толькі сны нашыя не ўніжаныя засталіся” (пераклаў Юрась Бушлякоў).
І яшчэ адно адкрыццё, зробленае ў першай кніжцы аўтара: сучасная класіка – неабавязкова “высакалобая” і ультрасур’ёзная ўніверсітэцкая паэзія для нешматлікіх падрыхтаваных адэптаў. Яна можа быць надзвычай вынаходлівай і тэхнічна складанай, але пры гэтым лёгкай і смешнай. Як творчасць украінскага мэтра, патрыярха “Бу-Ба-Бу” Юрыя Андруховіча, што можа таксама чэрпаць натхненне ў мінулым, але ствараць зусім іншы каларыт і зусім іншых гістарычных, паўлегендарных і зусім ужо легендарных герояў, адзін з якіх – “Самійла Нямірыч, авантурнік, пасаджаны за гвалт у вежу”: “вчора був ти герой одягався у плащ / їздив кіньми і саньми співав пияцьки / нині сівши у вежу ридай пропащ / згвалтувавши дівча що розносило пляцки /…/ мав півміста друзяк і півміста курвів / розважався магнацьки цицьки мав і цяцьки / та знеславив себе і родину і львів / і дівча і курвів і вітчизну і пляцки”. Вось жа, чаму не пазмагацца з жывым класікам на ягонай тэрыторыі – бурлеску, балагану, буфанады – і, вядома ж, чорнага гумару? Так з’яўляецца верш “Шляхціц Ян Забавецкі перад смерцю”:
Быў ты раней паважаным геройскім ваякам:
піў медавуху з жаўнерамі, жэр верашчаку.
Плача цяпер па табе гільяціна, скаціна,
вые сабака, скуголіць дзяўчына Яніна.
З юру ці здуру зарэзаў ты, пане, суседку –
дзеўку з тракціру, глухую й дурную німфетку…
Найлепшыя тэксты Прылуцкага, створаныя ў межах гэтай стратэгіі, могуць нічым не саступаць сваім літаратурным першаўзорам (апроч факту, што тыя былі напісаныя раней і натхнілі нашага аўтара). Скажам, наіўны беларускі чытач можа нічога не ведаць пра існаванне файнага польскага паэта Марціна Святліцкага, які стварыў сваю версію ўтопіі, кранальны верш “Filandia” аб празе шчасця (і немагчымасці шчасця): “Ніколі не будзе такога лета / Ніколі не будзе такога лета / Ніколі не будзе паліцыя такой ветлівай / Ніколі не будуць пажарнікі такімі хуткімі й спраўнымі”. І амаль нічога не страціць, бо, імправізуючы, так бы мовіць, на зададзеную тэму, беларускі аўтар разагравае ўласную роспач і настальгію да той жа тэмпературы, ствараючы адзін з найлепшых вершаў у сваёй дэбютнай кніжцы:
Нічога добрага чакаць не варта
Ніколі болей не будзе такога лета,
не будзе так бесклапотна і гэтак светла –
ніколі.
Фільмы болей не будуць даваць асалоду.
І для сустрэчы не будзе ніякай нагоды.
/…/
Ніколі не будзе з таго, што ёсць, і палавіны,
такіх файных кніжак у крамах, такой вяндліны.
Ніколі.
І “хуткая” болей не будзе настолькі хуткай.
І нам так камфортна не будзе ў спякотных маршрутках.
Не будзе такіх авантураў, такіх падарункаў,
настолькі жаданых абдымкаў і пацалункаў.
Ніколі.
Не прыйдзе твой ліст і ты не прыедзеш таксама.
Зламаемся мы, бы ў суседнім двары піларама.
Глядзецьмем і выцьмем на месяц, што ззяе на столі,
бы два сувязных, што забылі й не ўспомняць паролі.
Ніколі.
ІІ. Зусім іншую стратэгію ў дачыненнях з тэкстамі папярэднікаў, якімі ў сваіх мэтах карыстаецца аўтар, назіраем у зборніку Прылуцкага “Герой эпохі стабільнасці” (і ў пазнейшых кніжках таксама). Калі раней ён як бы здаваў экзамен класікам і старэйшым сучаснікам на сваю літаратурную прыдатнасць, то цяпер усё наадварот. Будуючы свае тэксты, выбіраючы нешта з таго, што знаходзіць у сэканд-хэндзе сусветнай культуры, паэт як бы спраўджвае прыдатнасць таго ці іншага сюжэту або матыву. Пара выкідаць? Яшчэ трохі можна панасіць? Так, толькі трэба перашыць тут і яшчэ вось тут. Цяпер ужо наяўныя тэксты здаюць экзамен на прыдатнасць, а наш аўтар іх перачытвае/перапісвае. Прычым найчасцей адбываецца пэўная “гульня на паніжэнне”, іранічнае “зазямленне” пафасу папярэднікаў і сучаснікаў.
Так, у знакамітага перуанскага паэта Сэсара Вальехі ёсць верш “Гвалтоўныя гадзіны”: “Адышлі ўсе. / Сканала доння Антоння, заўсёды сіпатая, пякла яна танны хлеб у сялібе. / Сканаў айцец Сант’яга, яму даспадобы было здароўканне хлапчукоў і дзяўчатак, і ўсім ім адказваў аднолькава: “Дзень добры, Хасэ! Дзень добры, Марыя!” / Адышла Карлота, маленькая ды русявая, пакінуўшы немаўлятка грудное, сынок на дзявяты дзень пайшоў за матуляй…” (пераклаў Рыгор Барадулін). Сур’ёзны каталог Вальехі ў беларускім пераказе ператвараецца ў такі сабе артыкул у слоўніку сінонімаў на слова “памерці” (прывітанне майстру Безенчуку), з тэндэнцыяй да ўсё большай стылістычнай афарбоўкі кожнай наступнай формы, і чым далей цягнуцца гэтыя хаўтуры, тым менш (з кожнай наступнай чаркай) адчуваецца трагізму, вось ужо з’яўляюцца змрачнаватыя жарты, боль прытупляецца, жарты таксама не робяцца танчэйшымі, і ўсім дырыжуе абсурд: “Першы памёр дзед Мікола. / Да гэтага часу ніколі / я нікога не бачыў мёртвым. / Мне йшоў усяго чацвёрты. // Потым пайшлі на нябёсы / цётка Адэля і цётка Тося. / Рыхтаваўся ісці да школы, / калі крэкнула хросная Воля. /…/ За месяц, што была ў санаторыі, / у Польшчы загнулася цётка Глорыя. /…/ А ў снежні загнуўся сабачка Паша. / І нават мяне не мінуў кляты кашаль”.
Зрэшты, як вучаць старыя майстры (не толькі Безянчук, але й Брэйгель), кожная індывідуальная трагедыя – толькі маленькая дэталь на сусветным палатне болю і радасці, не заўжды заўважная тым, хто заняты ў гэты момант сваім пільным клопатам. Пра гэта і Брэйгелева “Падзенне Ікара” – і навеяны ім верш “Musée des Beaux Arts” Ўістана Х’ю Одэна:
Вось, напрыклад, на Брэйгелевым “Ікары”
Ўсе павернуты спінамі да ахвяры;
Мабыць, араты і чуў адзінокі крык,
Ды не звярнуў увагі; сонца пякло як трэба;
Белы тапелец у хвалях зялёных знік,
А выпадковыя сведкі на велічным караблі,
Ўбачыўшы, як забаўна хлопчык падае з неба,
Мусілі плысці далей – і далей паплылі.
(пераклад мой – А.Х.)
Пра гэта ж – суадносіны дэталяў і цэлага – і тэкст Прылуцкага з прэтэнцыёзнай (а так напраўду – проста самаіранічнай) назвай “Ars poetica”:
матылёк сонца падымаецца ўжо з-за далягляду
/…/
і так цягне спаць!
але не кладзешся
глядзіш як
мужык на аўтакране
шаманіць з тралейбуснымі правадамі
і ў гэтую хвілю
на імгненне ўсё застывае:
матылёк узмахвае золкімі крылцамі
а мужык выпаўшы з люлькі
ляціць на асфальт
палатно вартае Брэйгеля
і вокладкі любой паэтычнай анталогіі
асабліва беларускай /…/
Дарэчы, не абыходзіць паэт увагай ды любоўю й сваіх беларускіх сучаснікаў і калег. Але дзіўнай любоўю. Сёння ў кагосьці з гэтых калег з’яўляецца адметная знаходка – заўтра Сяргей, бы пірацкай завушніцай у вуху, паблісквае яе “карэйскай версіяй”. Крыўдаваць і скардзіцца – дурны й бескарысны занятак. Аўтар проста не можа іначай, гэта арганічная частка яго паэтыкі. Больш за тое, з беспамылковым густам Прылуцкі выкарыстоўвае толькі добрае – і шукае спосаб зрабіць яго яшчэ лепшым. Так што тут хутчэй не абражацца трэба, а радавацца. Калі гэты паэт “пазычыў” нешта тваё – значыць, ты ў белліце ёсць. Калі не ўзяў нічога, варта задумацца. Але й калі ўзяў, расслабляцца рана. Магчыма, гэты паклон – чыста рытуальны, а за ім – непазбежны фехтавальны ўкол.
Чытаеш, скажам, Сяргееў верш “Герой эпохі стабільнасці”: “мая нямая беларусь ты ляжыш між усходам і захадам / як прастытутка між двума заклапочанымі кліентамі / твае ногі як шлагбаўмы твой гімн як штучны аргазм”. Стоп, кажаш ты, дзесьці я гэта (ці вельмі падобнае на “гэта”) ужо чуў. Ага, згадаў, Вальжына Морт, “У позе пытальніка”: “у якіх пакутах нас нараджае нашая маладосць /…/ левая губа польшчы і правая губа расеі рассоўваюцца / і нашыя галовы з’яўляюцца з… / чаго?” Але не паспеў грамадзянін Украіны сперці ў грамадзянкі ЗША яе Беларусь, як верш “Герой эпохі стабільнасці” вырульвае зусім у іншы бок, пакідае ў спакоі сэксуальнасць, прыглушае крык, нейтралізуе яго іроніяй: “твая галава – вялікая аграрная кунсткамера – / адгнівае і крышыцца быццам зубы гераіншчыка / папусціся мая алкаголія і марш на аналізы”. І чытач зноў пазнае. Але гэтым разам – свайго ўлюбёнага, “фірмовага” Прылуцкага.
Хочаце яшчэ прыкладаў? У 2010 г., на васьмідзесяцігоддзе Уладзіміра Караткевіча, Антон Рудак павіншаваў “нашае ўсё” аптымістычным вершам “Паштоўка ад моладзі”, пра завяршэнне-подпіс да якога мог бы мроіць (толькі дарэмна!) любы іншы класік: “Сева Будрыс, фасоўшчык-укладчык; / Мая Раўбіч, студэнтка гістфаку; / Стася Рэчыц, фатограф-фрылансер; / Юра Братчык, сістэмны адміністратар”. Прылуцкі са сваім стылістычным дэтэктарам пафасу не быў бы самім сабой, каб стрымаўся – і не зрэагаваў тэкстам “Караткевіч”, дзе старанна псуе святочны настрой юбіляра зусім іншымі інтанацыямі: “вось сядзіш, напрыклад, у кухні, / лісце вулічных пахаў залятае праз фортку, / чытаеш Караткевіча, думаеш, як добра было б / пацешыць дзядзьку, напісаць яму туды, / у невідочную райскую пушчу: / “Перачытваў вашыя “Каласы пад сярпом тваім” – / было херова ад суцэльнай няўцямнасці нашых каардынатаў, / нават сабакі больш не хочуць нас разумець”.
Ледзь толькі лірычны герой Віталя Рыжкова як след набірае вышыню ды заганяецца гамлетаўскімі пытаннямі, як Прылуцкі са сваім іранічным “зазямленнем” ужо тут як тут:
спачатку згасаюць сябры, потым маральныя прынцыпы
цёмна, бы ў будцы сабачай, – і ніяк не прыходзіць сон
мама, думаеш, хіба тут магчыма выбіцца ў светлыя рыцары?
але мама п’е ацэтон, мама п’е ацэтон
І што тут скажаш? Рэпліка “Не пі віна, Гертруда!” памірае на вуснах караля сама сабой, а Гамлету застаецца хіба што абурацца: “Мама, он и тебя посчитал!”
Ёсць у цяперашняй зямлячкі Прылуцкага, украінскай паэткі Наталкі Білацарківец, файны верш “Hotel Central”, дзе двойчы, на пачатку і ў канцы, з’яўляюцца на роварах (зноў гэтая роварная тэма!) “трапяткія школьніцы”: “і кожен день – немов останній шанс / і кожна ніч – як у останній раз / і над лілейними каналами летять / велосипеди трепетних школярок”. Думаеце, пашкадаваў наш цынік узнёслых школьніц-раварыстак? Дзе там! “Гэтым роварам / пад юнымі шкаляркамі / не хапае мужчынскай рукі // імчаць за далягляд / бліскаючы люстэркамі лытак / у цёмны парк будучыні /…/ а там за дрэвамі / ў плашчы на голае цела / стаіць настаўнік анатоміі // вось і ўсё – кажа – / вось і ўсё // шуміце клапаны сэрцаў шуміце / круціце круціце педалі шкаляркі / там за туманам нічога не відна”. Зрэшты, апошняя цытата – нібыта і не Прылуцкі, а хутчэй факт паўночнакарэйска-беларускіх літаратурных сувязяў, але пра гэта – асобная размова.
ІІІ. Бо найкарацейшая дарога ў Паўночную Карэю Сяргея Прылуцкага – праз Японію Андрэя Адамовіча. Японію, дзе ў 1939 годзе недалёка ад Токіа нарадзіўся паэт Акіта Фуджы. Той самы Акіта Фуджы, які выдаў, – калі верыць словам яго “перакладчыка на беларускую” Андрэя Адамовіча, – тры зборнікі паэзіі “Харакіры апоўначы” (2001), “Нашто японцы?” (2005) і “Карпаратыўны верлібр як сродак цімбілдзінгу” (2011). Абмяжуюся тут толькі адным вершам Фуджы, але працытую яго цалкам, каб вы зразумелі ўсю складанасць мастацкага свету японскага генія:
Харакіры апоўначы
Што можа быць прыгажэйшым за харакіры апоўначы?
Гучыць неверагодна, але з’яўленне нізкі вершаў А. Фуджы і новага перакладчыка з японскай А. Адамовіча надзвычай актывізавала цікавасць да ўсходу С. Прылуцкага. Ён вывучыў “старакітайскую” ды “стараяпонскую” – і пачаў перакладаць усходнюю паэзію. І дзіўныя гэта былі пераклады, “такі поморочені, що їх жодними словами не перекажеш”. Вось два першыя вершы-лісты з “Перапіскі паміж Ду Фу, Лі Бо, Басё і Імператарам”:
Ду Фу (712-770) да Лі Бо (701-762)
А давай з табой замуцім бізнес –
прыватную пераправу:
ты будзеш вазіць чэлаў
з усходняга на заходні бераг,
а я забяспечу мазёвы тэндар?
Лі Бо (701-762) да Ду Фу (712-770)
Ой, не трэба: адна жабка
ўжо скокнула ў ставок –
хавалі цэлай правінцыяй.
Лепш я хуі папінаю.
Так, я ўжыў менавіта гэтае слова.
Карацей, трэцяя стратэгія інтэртэкстуальнасці Прылуцкага – двухбаковая камунікацыя з канкрэтным аўтарам (найчасцей такім спарынг-партнёрам выступае Андрэй Адамовіч), перастрэлка алюзіямі, парафразамі і (псеўда)цытатамі. Такі сабе паэтычны пінг-понг. Некаторыя з літаратараў апісвалі гэта метафарай “парны тэніс”. Іншыя ўжывалі тэрмін “карпаратыўная літаратура”. Часам аўтар абмяжоўваецца лёгкім сяброўскім “уколам”. Часам калегі-літаратары робяцца паўнавартаснымі героямі твораў: “Калі Адамовіч паўстане з мёртвых, – піша Прылуцкі ў вершы “На ўваскрашэнне Андрэя Адамовіча”, – я вазьму яго за руку, / абтрушу зямлю з ягоных плеч, / апарышаў і скалапендраў з буйнай шавялюры / і павяду па родных гонях: / “Глядзі, Андрэю, / вось тваё Палессе – з магутнымі дрэвамі-цыркулямі! / вось тваё Паазер’е – вільготнае, як рот порнаакторкі! / А вунь там – зірні, колькі іх – / маладыя верлібрысты / п’юць таннае бухло, паляць цыгарэты і каноплі. / Яны выраслі на тваіх верлібрах, тваёй магіле, / на тваёй зямлі, / у тваёй кватэры, у рэшце рэшт”.
Больш за тое, такі паэтычны двубой можа ператварыцца ў сапраўдную групавую оргію з дапамогай прыдуманых паэтамі гетэронімаў і іншых літаратурных містыфікацый. Так, у 2016 годзе (мабыць, каб Акіта Фуджы не сумаваў) на свет з’явіўся паўночнакарэйскі паэт Кім Чжун Хо, аўтар зборніка “Патрыятызм для чайнікаў”, любоўна “перакладзены” на беларускую Прылуцкім. Прычым “карэйскі” паэт можа чэрпаць натхненне не толькі з творчасці “японца”, але й непасрэдна з тэкстаў самога Адамовіча, пра што сведчыць хаця б верш Кім Чжун Хо “свабода”:
усе хочуць
узімку – лета
ўлетку – зімы
праз гэта ў людзей рукі
растуць са сракі
людзі нервуюцца
/…/
некаторыя праўда
згадваюць яшчэ і восень
багіню хворых на галаву
нічога нічога
прыйдзе вясна
раскажа хто дзе сраў
пакажа
чым пахне свабода
Заканчэнне тэксту – алюзія на Адамовічаў “Верш на свабоду”: “бо што вы думалі верш на свабоду – гэта чарга на кватэры / дваццаць год чакаеш і атрымліваеш? / не верш на свабоду – гэта чарга ў грамадскую прыбіральню / не пашэнціла – абасраўся”.
Каб не склалася памылковае ўражанне, быццам у гэтым спарынгу актыўна працуе адзін Прылуцкі, працытую фрагмент з “Парадаў маладому верлібрысту” Адамовіча: “І пазбягай пастак, якія расстаўляе маладому паэту жыццё. / Вось Сяргей Прылуцкі, рабіў на заводзе, / пісаў вершы, / а паглядзі, што з ім зрабіла чужына, / Кіеў гэты кляты. / Таму, калі ты нарадзіўся ў Чашніках, / дык і пішы пра Чашнікі, не цыркулюй, / не кожны ведае, хто такі Хайдэгер”. (Калі вы раптам спатыкнуліся на форме “цыркулюй”, мушу патлумачыць, што словамі “цыркуль”, “астралябія” і вытворнымі ад іх група беларускіх паэтаў – удзельнікаў прэзентацыі дэбютнай кнігі Прылуцкага – дамовілася замяняць некаторыя словы ў сваіх творах, каб згаданая прэзентацыя адбылася і нікога з удзельнікаў не выгналі з бібліятэкі імя Пушкіна (які, як усім вядома, ніколі не карыстаўся нецэнзурнай лексікай). Паэтам тады спадабалася – так і павялося.)
Няма чаго дзівіцца, што і ў найнавейшых вершах Прылуцкага, якія неўзабаве з’явяцца ў яго кнізе “Гіброіды”, тэма патрыятызму – больш за тое, тэма малой радзімы – актыўна раскрываецца. Вось вам фрагмент з верлібру “свінарня. рэквіем”: “з руінаў фермы / з рохканнем выпадаюць цагліны // пад скручанай лямпачкай сонца / мясцовы пэтэвэшнік / прыціснуўшы да сцяны цалуе дзеўку / мацае яе за кумпяк /…/ эх сумна мне сумна – / памірае культура свінагадоўлі / шырыцца мастацтва свінства // тут пад дахам свінарні / дзяцінства маё хвастом правіхляла / тут працаваў мой бацька / і маці мая працавала / плюс вілі гнёзды буслы над фермай // цяпер жа мы ўсе ніхто і навошта? / спім працуем і гадзім / ні чалавекі ні свінні /…/ пайду куплю сабе сала кавалак / памяну малую радзіму”.
Яшчэ мацней тэма патрыятызму (для чайнікаў і для Чашнікаў) гучыць у вершы, які хочацца прадставіць у гэтай рубрыцы спецыяльна. Напісаны з нагоды (нячастага) візіту аўтара на радзіму, тэкст выглядае палемічнай рэплікай – нават не ў бок Барадуліна, а хутчэй таго “агульнага месца”, якім зрабіўся ў нас верш “Трэба дома бываць часцей”. Пакінем убаку тых, хто з падазрэннем глядзіць на сам гэты радок, бо ніколі ў жыцці не мяняў месца жыхарства. Вершы (і першы, і другі) актуальныя для ўсіх, што некалі “ад родных ніў, ад роднай хаты” падаліся ў шырокі свет: з Вушачаў у Мінск, з Берасця ў Кіеў, “з Масквы ў Нагасакі, з Нью-Ёрку на Марс”. А яшчэ: калі адзіная радзіма паэта – гэта мова, то паездка на малую радзіму някепска метафарычна апісвае дачыненні з літаратурнай традыцыяй. Доўга жывеш далёка ад яе – пачынаеш сумаваць, а як наведаеш – дык хочацца хутчэй выправіцца назад. І вяртаешся назад, а там такое… Карацей, вось вам прывітанне з краіны, дзе ўсё доўжыцца гібрыдная вайна, краіне, дзе ніяк не скончыцца год малой радзімы. Зрэшты, вачыма “госця” можа быць і наадварот: з краіны малой вайны – краіне гібрыднай радзімы.
***
Ад бухла ў башцы – вядзерца болю.
Правадніца Валя, памажы!
У цягніку плацкартным Кіеў-Ковель
сунуся да роднае мяжы.
Там мяне сустрэне мытнік строгі –
з вусамі і бэджам “Анатоль”.
Аднакурснік мой, мужык нічога.
Праўда, не ўжывае алкаголь.
Трэба прыязджаць дамоў нячаста –
каб цябе там называлі “госць”.
Быць хоць трошкі не сваім – прыўкрасна.
Нешта ў гэтым вусцішнае ёсць.
Бессардэчна родны кут вітае.
Танчыць энергічна “Крыжачок”.
Радасна ў абдымках зачыняе.
Зазірае ў сэрца праз замок.
Ад шалёнай, як радзіма, спёкі,
плавяцца шкарпэткі і мазгі.
Еду з глузду – ехаць недалёка
і квіток туды недарагі.
Андрэй Хадановіч