А вам трэба заўтра на працу? А які адсотак сямейнага бюджэту складае ваш заробак? Хто ў сям’і, так бы мовіць, трымае кантрольны пакет акцый?
Она с некоторым раздражением смотрела на других
женщин, которые только и делали, что
рассматривали и примеряли одежду и пили кофе.
— Видишь, — говорила она Розалинде, — эти
женщины не работают, а только тратят деньги.
Я надеюсь, Рози, ты будешь другой, когда ты
вырастешь. Ты будешь эмансипированной.
Розалинда, конечно, немедленно согласилась.
Хотя ей показалось, что мама сама была бы не прочь
только выбирать одежду и пить кофе.
Любому надоест постоянно, изо дня в день,
только чистить, смазывать и продавать велосипеды.
Эдуард Успенскі, Элес дэ Грун, “Год хорошего ребенка”
Аднойчы тужлівай зімовай раніцай у вагоне метро я ўбачыла яе. Я, зацягнутая ў строгае чорнае паліто, трымала ў руках нешта, больш адпаведнае азначэнню “партфель”, чым “жаночая торбачка”, і марыла пра здаровы дзесяцігадзінны сон ці, прынамсі, пра кубачак кавы, які я паспею выпіць, перш чым кінуся ў бойку звычайнага працоўнага дня. А вось яна…
Яна не хісталася на абцасах — неад’емным элеменце офіснага дрэс-коду. Яна трывала стаяла ў ружовых (sic!) боціках фірмы Nike. Вопратка на ёй была таксама вельмі характэрная: пухлая ружовая (sic!) амаль спартовая куртка і амаль спартовыя штаны мелі адну-адзіную функцыю: даехаць ад дома да спартзала; ну і на плячы ў яе вісела скураная (sic!) торба для красовак і спартовага касцюма. З’яўленне ў вагоне метро гэтай райскай птушкі, выпешчанай у салярыях і спа-салонах, яскрава сведчыла пра адно: можа, для кагосьці гэтая раніца і тужлівая, але не для яе.
Гэтая яркая ружовая пляма так трывала адбілася на маёй стомленай сятчатцы, што я не магла не паскардзіцца ў офісе на несправядлівасць лёсу і сацыяльнай будовы: камусьці тут давядзецца цэльны дзень цягнуць плуг, узворваючы ніву капіталізму, а хтосьці з раніцы пакруціць велатрэнажор, пацягае гантэлькі, паплёскаецца ў басейне і яшчэ, напэўна, у саўну завітае. І наўрад ці яна ідзе ў спартзал — ой, даруйце, фітнэс-клуб — з раніцы, бо ў яе сёння другая змена на заводзе: калі ты палову дня — першую палову дня! — праводзіш у спартзале, дакладна за рэшту часу не паспееш зарабіць ударнай працай на такія ружовыя боцікі. Дзе сэнс, дзе логіка?
— Дарма ты абвінавачваеш яе ў лайдацтве, — сказалі мне мае разумныя калегі. — Яна працуе шмат і ўпарта. Што ты ведаеш пра яе саксэс сторы? Колькі ёй давялося адолець, перш чым адваяваць у жыцця права хадзіць з раніцы ў спартзал? Толькі ўяві, колькі ёй давялося зрабіць халодных званкоў, паўторных званкоў, колькі давялося правесці сустрэч, даслаць камерцыйных прапановаў, ацаніць прыбытковасць угодаў, заключыць пагадненняў, давесці дамовы да аплаты? Розніца толькі ў тым, што яна прадае сябе. І, мяркуючы па ўсім, па вельмі высокай цане. І едзе яна не ў спартзал, а на працу: падвышаць канкурэнтаздольнасць тавару.
Так што хто з нас меней працуе, яшчэ трэба падлічыць. Пытанне ў іншым: чаму выклікаюць аднолькава бурныя дыскусіі і тыя жанчыны, жыццё якіх цалкам забяспечанае мужчынамі, і тыя, якія займаюць кіраўнічыя пасады з прыбыткам большым, чым у дзесяці працаўнікоў аўтазавода?
Чаму аднолькава ўзрушваюць розумы і сэрцы і дзяўчынка за стырном чырвонага “Хамера” (“Нас….ала!”), і Мэры Бэры, якая днямі ўзначаліла “Джэнерал Мотарс”? Дык што ж за роля адведзеная жанчыне ў сённяшнім заблытаным свеце? Ці то яна павінная працаваць, ці то яна мае права працаваць, калі пажадае?
Не ведаю, як там у вашых еўропах, але ў Беларусі калі і засталася дыскрымінацыя, то толькі на словах. Хлусня, што жанчыны нізка сябе цэняць і ставяць перад сабой неамбітныя мэты: я столькі бачыла гатовых прайсці па трупах бізнэс-акулаў у спадніцах — і недарэкіх кіраўнікоў-мужчынаў, пасля дзейнасці якіх наймалі антыкрызісных мэнэджараў… Пытанне поспеху — гэта не пол, а характар. Жанчынам нічога не замінае рабіць кар’еру. Амаль нічога. Адна маленькая дробязь.
Спачатку гэтая дробязь зусім маленькая, потым — крыху большая, але дзеля яе ты выключаная з жыцця на цалкам законнай падставе як мінімум на тры гады. Дзіця! Жанчыны нараджаюць дзяцей! І пакуль жанчына прывязаная да калыскі і вазочка, яна ніяк не можа забяспечваць прыбытковасць прадпрыемства з раніцы да ночы.
Дык вось адкуль паходзяць гэтыя перажыткі патрыярхату, гэтыя сэксісцкія забабоны пра “кармільцаў сям’і” і “мужчынскія абавязкі”! Пакуль жанчына сядзіць з дзіцем, забяспечваць дабрабыт сям’і павінен мужчына. Раней быў павінен, прынамсі. І пакуль мы не вынайшлі інкубатары, каб пазбыцца цяжару фізіялогіі і цалкам абыходзіцца без “мужыкоў”, будуць гучаць гэтыя заціснутыя галасы “шавіністаў” аб тым, што роля жанчыны — падтрымліваць агонь, а мужчыны — прыносіць мамантаў з палявання.
Адна справа адасоблена разважаць пра перспектывы цяперашняй эканамічнай фармацыі і гендарных ролях у дадзенай сацыякультурнай парадыгме і зусім іншая — стварыць шчаслівую сям’ю. І з апошнім у нас выспявае грандыёзная супярэчлівая сітуацыя. Калі я сузіраю фотаздымак з чалавекам на працоўным месцы, на стале якога (язык не паварочваецца сказаць — якой) ляжыць немаўля — я маю толькі адну думку: “Х’юстан, у нас праблема”.
Вам яшчэ патрэбная шчаслівая сям’я? Вось пра яе давайце і пагаворым наступным разам — а то мы зусім заблыталіся ў марных развагах. А між тым, хтосьці ходзіць на спатканні і не мае ніякага ўяўлення, што далей рабіць са сваімі ўжо трывалымі (нібыта) стасункамі.
Югася Каляда
