• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
02.03.2017 | Гісторыя

5 аргумэнтаў, чаму нельга мяняць назву Беларусі на Крывію ці Літву

Прафэсар Варшаўскага ўнівэрсытэту Аляксандар Краўцэвіч пачаў у Горадні цыкль лекцыяў, прысьвечаных гісторыі станаўленьня беларускага народу і дзяржаўнасьці. Ён назваў іх «Беларусь у эўрапейскім кантэксьце. Гісторыя народу памежжа».  Прафэсар Краўцэвіч зьвяртае ўвагу на плюсы і мінусы беларускай сытуацыі.

1. Каліноўскі нам «падараваў» Беларусь

Апошнім часам здараюцца палкія дыскусіі наконт назвы нашай краіны. Асабліва любяць спрачацца людзі, якія зь Беларусі даўно выехалі; яны самыя гарачыя рэфарматары — седзячы дзе-небудзь у Амэрыцы, вучаць, як нам тут жыць. Мне нават бывае сьмешна, калі прапануюць зьмяніць назву: зьменім, і ўсё стане добра. Гэта паказвае невуцтва, няведаньне працэсаў, таго, як разьвіваюцца нацыі ў нашы часы ў Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе. І другое: ня кожны можа нястомна працаваць на карысьць Беларусі. Цяжка працаваць, як гэта рабілі адраджэнцы, Міхась Чарняўскі, Мікалай Улашчык. Працавалі ўсё жыцьцё на Беларусь, ня бачачы нават сьвятла ў канцы тунэлю. Але верачы, што, калі яны будуць рухаць справу, у нечым дапамогуць краіне.

Тое, што Каліноўскі прыняў назву Беларусь і той пароль, што да нас дайшоў з часоў паўстаньня, гэта такі ідэалягічны падарунак нацыянальнаму руху, дакумэнтальна засьведчаны. «Каго любіш? — Люблю Беларусь. — Дык узаемна».

Прапаноўваліся таксама іншыя назвы. Гэта было. Напрыклад, Крывія. Чым дрэнна, здавалася б? Але не прайшло. Розныя варыянты былі, але нам засталася Беларусь.

2. Калі не дзяржава стварае народ

У былых каралеўствах Чэскім і Польскім і ў Вялікім Княстве Літоўскім нацыянальныя рухі разьвіваліся ў падобных умовах. У Заходняй Эўропе было інакш. Можна ўзяць прыклад Францыі. Яна ўзьнікла ў ХV стагодзьдзі як цэнтралізаваная дзяржава і сплаўляла ў адзіны францускі народ мноства рэгіёнаў і народнасьцяў. І ўдалося гэта зрабіць толькі пад канец ХІХ стагодзьдзя.

У нас, наадварот, не дзяржавы стваралі народы, а нацыянальныя рухі стваралі дзяржавы, народы. Усе разьвіваліся паводле адной схемы, і беларусы таксама. Размова пераважна пра тых, што ня мелі асобнай дзяржаўнасьці, знаходзіліся ў Аўстра-Вугорскай, Германскай і Расейскай імпэрыях. Хоць усе яны былі, вядома, у розных умовах.

У сярэдзіне ХІХ стагодзьдзя пачалася фаза нацыянальнай агітацыі. У беларусаў гэта было пазьней. Група людзей пачынала пераконваць носьбітаў традыцыйнай мовы і культуры, што яны народ. І самая важная фаза, калі да руху далучаюцца масы, найперш сялянства. У нас гэта было пазьней. У нацыянальным руху ўдзельнічалі сяляне ў другім пакаленьні пасьля адмены прыгону. Прыгонны не зьяўляецца суб’ектам свайго жыцьця, за яго пан вырашае. Толькі калі яму даюць зямлю і волю, ягоныя дзеці пачынаюць ужо думаць, удзельнічаць у нацыянальным руху.

3. Калі шляхта разумее сялянаў

Сяляне — гэта добра. Але лепей, калі ў нацыятворчым руху ўдзельнічаюць іншыя слаі грамадзтва. Палякі, яны наогул мелі сваю шляхту. Гэтым вылучаліся. Славакі, славенцы, літоўцы, латышы, украінцы мелі шляхту асыміляваную. Яна ня ўдзельнічала ў нацыянальных рухах. Тое ж самае можна сказаць і пра беларусаў.

У палякаў, безумоўна, было найлепей: у іх удзельнічала поўная грамадзкая структура. Перш за ўсё шляхта. І цікавы парадокс: шляхецкая дэмакратыя давяла да пагібелі першую Рэч Паспалітую. Пазьней была «высмактаная» зь некалькіх народаў іхная шляхта, і яе нашчадкі ваявалі потым за незалежную польскую дзяржаву ў 1918 годзе. Нібы дзяржаву, Рэч Паспалітую, аднойчы зьнішчылі, але закладзены быў патэнцыял, які ў будучыні рэалізаваўся ў адраджэньні незалежнасьці. І Пілсудзкі змог тады сказаць, што зараз пытаньні незалежнасьці вырашаюць дывізіі. І яны іх мелі.

Каб шляхта ўдзельнічала ў беларускім руху, магчыма, ён мог бы разьвівацца па-іншаму. Але гэтага не было, і зьмяніць гэтага ня дадзена.

4. Назвы могуць узьнікаць выпадкова, «зь нічога»

Фармаваньне назвы многіх народаў адбываецца падчас пераходу ад агітацыі да масавасьці руху.

Прыклад нашы блізкіх суседзяў: на тэрыторыі Расеі існаваў украінскі рух; у Аўстрыі, з цэнтрам у Львове, русінскі. І яны пачалі сустракацца, каб дамовіцца: як мы будзем свой народ называць, якім народам будзем? І толькі ў пачатку ХХ стагодзьдзя лідэры сабраліся і канчаткова вырашылі: будзем украінцамі.

Як можа вынікаць з гэтага, назва — ня самае важнае. Сутнасьць у масавай сьвядомасьці. І наша праблема ў тым, што мы да гэтага часу, з прычын аб’ектыўных, ня можам разьвіць масавую фазу. Хоць маем магутны рычаг — дзяржаву. Але яна інструмэнт не пабудовы нацыі, а дэнацыяналізацыі. І таму ўсе гэтыя размовы, што трэба зьмяніць, назавем Літвой — і пацякуць малочныя рэкі, гэта глупства. Я й кажу, няхай даволі рэзка, што гэта прыдумалі нашы ворагі, а падтрымлівалі нашы дурні. Хоць ёсьць сярод іх і проста рамантыкі.

Узяць іншы прыклад. Вялікая раманская краіна, якая размаўляе на раманскай мове, мае германскую назву Францыя. Племя франкаў некалі прыйшло ў Галію, заваявала, перамяшаліся, яны перанялі мову мясцовую. Альбо суседняя Бэльгія. Яна не існавала да 1830 году, былі Паўднёвыя Нідэрлянды. А Валахія ў ХІХ стагодзьдзі стала Румыніяй.

Або Славенія. Не было такой краіны да ХІХ стагодзьдзя. Яе прыдумалі, калі рух славенскі пачынаўся, ад «славянаў». Проста прыдумалі зь нічога. Мова, аднак, існавала. У Х стагодзьдзі іхныя продкі трапілі пад немцаў, і тысячу гадоў сяляне на ёй размаўлялі. Былі заможныя, свабодныя, таму разьвіваўся рух. І на пачатку ХІХ стагодзьдзя яны вырашылі, што ня будзем «югаславамі», а будзем асобным народам. Яны былі свабодныя здаўна, мелі вольнасьць асабістую, што вельмі важна, і зямлю. І стварылі народ.

5. Беларусь замацавалася ў галовах

Так, нам вядома: Жамойць, якая ніколі не была Літвой, ня мела рэальных правоў на Вялікае Княства Літоўскае, прысвоіла назву, пераканала масы, што гэта іхная дзяржава. І сёньня нават амэрыканцы пішуць, што гэта міт, што стварылі літоўцы пра ВКЛ як пра літоўскую дзяржаву. Аднак гэта дзейнічае. Бо самае галоўнае — узьдзеяньне на масы. І цяпер, калі мы маем Беларусь, калі ва ўсім сьвеце вядома, што ёсьць беларусы, калі мы маем мову, паэзію, ідэалёгію, і ў нацыянальнай сьвядомасьці гэта прысутнічае, што ёсьць мова і нацыянальнасьць беларус, і цяпер пераканай жыхароў гэтай краіны і ўвесь сьвет, што Літва — гэта мы? Гэта трэба вяртацца ў сярэдзіну ХІХ стагодзьдзя. Навошта? Ці гэта не глупства?

 

 

www.svaboda.org

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Інфармацыйныя спецаперацыі супраць Беларусі ў заходніх СМІ

Аляксей Гайдукевіч робіць для budzma.by агляд замежнай прэсы Пра крывавыя падзеі жніўня ў Беларусі першымі даведаліся нашы суседзі. СМІ ў Літве, Польшчы, Чэхіі і іншых краінах рэгіёна ў рэжыме анлайн інфармавалі...

valiancina_shauchenka
Праект Кірыла Стаселькі "Можам"

«Выпадкаў несправядліва асуджаных у Беларусі вельмі шмат»

У сваім спецпраекце «Можам» Кірыл Стаселька гутарыць з аўтарамі пратэсных плакатаў, каб даведацца, хто гэтыя асобы і што хаваецца за кароткімі мэсіджамі на іх плакатах. У гэтым матэрыяле пра свой плакат, зніклых, забойства...

valiancina_shauchenka
Гісторыя

Знойдзены найстарэйшы малюнак Навабеліцы. Паглядзіце, як яна выглядала 200 гадоў таму

Знойдзен унікальны малюнак Беліцы 1845 года, паведамляюць Моцныя Навіны. Ён быў апублікаваны на сайце праекта Расійскай дзяржаўнай бібліятэкі ў складзе карты Магілёўскай губерні першай паловы XIX стагоддзя. ...

valiancina_shauchenka
Афіша

Анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава — 20 студзеня

Кампанія «Будзьма!» запрашае 20 студзеня а 19-й гадзіне на анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава, падчас якога прагучаць песні з альбома «Песьні выгнаньня» (1995) на вершы паэтаў, якія былі вымушаны...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Інфармацыйныя спецаперацыі супраць Беларусі ў заходніх СМІ
    Праект Кірыла Стаселькі "Можам"
    «Выпадкаў несправядліва асуджаных у Беларусі вельмі шмат»
    Гісторыя
    Знойдзены найстарэйшы малюнак Навабеліцы. Паглядзіце, як яна выглядала 200 гадоў таму
    Афіша
    Анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава — 20 студзеня
    Грамадства
    МУС: Андрэй Аляксандраў і Ірына Злобіна аплачвалі штрафы затрыманых дэманстрантаў
    Літаратура
    Нарвежскі саюз пісьменнікаў: мы салідарныя з Беларуссю
    Грамадства
    Супольная заява беларускіх праваабарончых арганізацый аб прызнанні палітвязнямі абвінавачаных па справе Прэс-клуба
    Грамадства
    Пісьменнік Саша Філіпенка напісаў другі адкрыты ліст Рэне Фазэлю
    Грамадства
    У «Дана Молл» выступіў «Вольны хор» з «Пагоняй» і вывесілі вялікі бчб-сцяг
    Грамадства
    Кнігараспаўсюднік Алесь Яўдаха не выходзіць на сувязь
    Грамадства
    Больш за 800 беларускіх навукоўцаў падпісалі ліст у падтрымку звольненых з Акадэміі навук калег
    Грамадства
    Вядоўца на заробак ад $100: дзяржСМІ спрабуюць закрыць дзясяткі вакансій
    Грамадства
    «Цудоўня» распачала працу ў новым месцы
    Грамадства
    Ці стаў прыезд Фазэля правалам?
    Грамадства
    «Новы Час» больш не будзе прадавацца ў шапіках «Белсаюздруку»

Афіша

  • 20.01 19:00Анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава
  • 21.01 19:00Літаратурна-музычнае мерапрыемства “Мой Багдановіч”
  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: А зараз вернемся да нармальнага жыцця?
    • Запісы Зайцава — справа расійскіх нафтавікоў
    • Як у свеце адрэагавалі на візіт Рэнэ Фазэля да Лукашэнкі
    • Ад пракату «Доваду» да закрыцця кінатэатраў. Падводзім вынікі 2020 года ў беларускай кінаіндустрыі
    • «Словы мацней»: Аляксандр Памідораў чытае твор Зямы Піваварава

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM