• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
06.02.2017 | Гісторыя

Алесь Мікус: Пра Власта, нацыю з кармай ды вытанчанасць, што пасыпалася

Гаворачы пра “крывіцкую ідэнтычнасць” Ластоўскага, не абмінеш і ідэнтычнасці “краёўцаў”.

З нагоды тэксту Канстанціна Касяка пра “летувісаў” і Ластоўскага.

Вацлаў Ластоўскі

Як міла ўсё ж выглядаў Вацлаў Ластоўскі з яго “крывіцкай ідэнтычнасцю”. Чаму ён пачаў яе ствараць? Незразумелая матывацыя. Што ён пісаў у “Крывічы”, таго недастаткова. Крыніца яго натхнення дагэтуль застаецца непрасветленай.

Відаць адно: ягоная “крывіцкасць” заняла месца, што раптам спусцела. Спусцела месца “краёвай” ідэнтычнасці, ідэнтычнасці тутэйшай польскамоўнай шляхты, якая ўспрымала сябе як спадкаемцаў даўняй літоўскай арыстакратыі.

Для “краёвай” ідэі не было ўжо месца, бо пасля 1917-1918 усё ўжо азначылася. Усе разбегліся. Польская дзяржава (не Карона), літоўская дзяржава (не Княства) і нешта такое беларускае.

А “краёўцы” ж адпачатку па інерцыі ўспрымалі сябе як інтэлектуальных правадыроў. З адказнасцю за адзіную прастору, супольную для іх, а таксама для сялянаў, якія раптам, у “вясне народаў”, высунулі наперад свае мовы — літоўскую і беларускую (русінскую).

“Краёўская” пазіцыя не можа не вабіць сваёй вытанчанасцю, сваёй канструкцыйнасцю. Яна — нібыта той саламяны “павук”, дзе ўсе сувязі — тонкія і патрэбныя. Але і ідэальныя. Паходжанне — адно, культурная сувязь — другое, месца ў сацыяльнай іерархіі (сярод “люду”, беларуска- і літоўскамоўнага) — трэцяе.

У Ластоўскага заўважаеш пазіцыю, падобную сваёй вытанчанасцю. Толькі нанізваў на адну нітачку ён не “гарызанталь”, а “вертыкаль” — гісторыю: прадаўнюю “крыўскую”, княскую літоўскую, таксама і этнаграфічную беларускую.

Але ў Ластоўскага быў свой шлях. І дужа адметны. Ён “падсеў” на мадэрную літоўшчыну: жонка-літоўка, літоўскія грошы на выдавецкія праекты. І на апошняе — яго ўнук Рымантас як аднаўляльнік у пачатку 1990-х даваеннага літоўскага Саюза таўцінінкаў (нацыяналістаў).

“Краёвая” (“ліцвінская”) ідэя займела ўрэшце большы ўплыў, чым “крывіцкая”. Гэта ж са спадчыны “краёўцаў” беларускі актыў пераняў крэда “мы — літоўцы”. Адно што ў “краёўцаў” гэта гучала як “мы таксама літоўцы”, а ў беларусаў загучала “літоўцы толькі мы” (“…а тыя — зладзейныя жмуды”).

Беларускія лідары на пераломе ХІХ-ХХ стагоддзяў былі сацыялістамі, іх не асабліва рупіла ні вялікакняская спадчына, ні рамантычная мінуўшчына з вайдэлотамі і святым Знічом, ні Вільня. Затое гэтая рамантыка рупіла Ластоўскаму, гэта была арганічная частка яго “крывіцкай” канструкцыі.

Пачытаеш ягоны “Крывіч” — там ані слоўца ні пра “Вільня наша”, ні пра “мы (адзіныя) спадкаемцы ВКЛ”. Зрэшты, тады яго куратар, спадар Янінас з літоўскай міністэрыі, і фінансаванне б абрэзаў.

Беларускі актыў тады не ўспрымаўся літоўцамі як нешта небяспечнае. На Вільню і “літоўшчыну” прэтэндавалі не “беларусы”, а тыя, хто акурат і натхніўся “краёвай” літаратурай. Але на практыцы ўсё аказалася не так па-райску мірна, як пісалася ў Канстанцыі Скірмунт.

Па іроніі лёсу там, дзе гавораць пра “крыўскае” сёння ў Мінску, там добрым словам згадваюць і захоп Віленшчыны Жалігоўскім. Гэта не спадчына Ластоўскага і яго “крывіччыны” — гэта хімерычнае яе злучэнне з не самай дабратворнай высновай з “краёвай” публіцыстыкі.

Зрэшты, сучасная “крыўшчына” абвергла Властаву “крывіччыну” яшчэ напачатку — Власт хоць і меў сантымент да мадэрнай літоўшчыны, але пра беларусаў як нашчадкаў тутэйшых балтаў тады яшчэ не гаварылі.

І вось гэта ўсё называецца “карма”. Што перакладаецца проста — “дзеянне”. Некалі зрабілі адно “дзеянне” — пахрысцілі, сталі “рускімі” па веры. Тады зрабілі яшчэ “дзеянне” — экспансіўныя літоўцы з міжрэчча Нёмана і Вяллі пашырылі сваю ўладу. Потым наступнае “дзеянне” — злучыліся з польскай Каронай. А наступствы гэтай “кармы” вось ужо стагоддзе тлумяць галовы не аднаму шчыраму мысляру. Хіба што кансьюмерысцкая культура ўсіх мірна ўраўноўвае.

Найлепш з такой мазаічнай “кармай” спраўляліся “краёўцы”, іх пазіцыя была найбольш далікатнай. Усіх улічвала, усіх убудоўвала. Але не той быў ужо час. Пасыпалася.

Алесь Мікус

 

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Асоба

Памёр гісторык Леанід Лыч

Сёння ад каранавіруса памёр гісторык Леанід Лыч. У лютым яму б споўнілася 92 гады. Апошнія тыдні ён знаходзіўся ў цяжкім стане ў бальніцы. Леанід Міхайлавіч шмат пісаў пра важнасць беларускай мовы і абароны...

valiancina_shauchenka
Грамадства

29-гадовы дырэктар Нацыянальнага гістарычнага музея пакідае пасаду

Яго называлі пратэжэ экс-міністра культуры Юрыя Бондара, піша Наша Ніва. minsknews.by Культуролаг Павел Сапоцька, які з’яўляўся дырэктарам Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь, пакідае...

valiancina_shauchenka
Грамадства

18-гадовы палітвязень узяў віну на сябе, але і яго сяброўку не вызвалілі. Зірніце, як ён малюе

Сярод чатырох соцень зняволеных за палітыку ў Беларусі — трое зусім маладых, 18-гадовых, піша Наша Ніва. Дваіх з іх, Сафію Малашэвіч з Мазыра і Ціхана Клюкача з Брэста, акурат цяпер...

valiancina_shauchenka
Мастацтва

Мастак з Плошчы пераменаў: Карціна «Ромка, выходзь» аб тым, каб хлопцы выходзілі гуляць у мяч, а не паміраць

Мастак Андрэй Дубінін кажа, што цяпер ён стаў актуальным, хоць не хацеў гэтага. Яго карціна аб расстрэлах 1937 году «Ноч паэтаў», што прагрымела некалькі гадоў таму назад, па сутнасці, стала успамінам...

Апошнія навіны

    Асоба
    Памёр гісторык Леанід Лыч
    Грамадства
    29-гадовы дырэктар Нацыянальнага гістарычнага музея пакідае пасаду
    Грамадства
    18-гадовы палітвязень узяў віну на сябе, але і яго сяброўку не вызвалілі. Зірніце, як ён малюе
    Мастацтва
    Мастак з Плошчы пераменаў: Карціна «Ромка, выходзь» аб тым, каб хлопцы выходзілі гуляць у мяч, а не паміраць
    Грамадства
    Вольскі: «Яны ня хочуць, каб большасьць палюбіла іхні сьцяг, герб, лідэра»
    Мастацтва
    Палессе стане адной з сусветных пляцовак, дзе пройдзе конкурс мастакоў
    Грамадства
    «Выйшаў па цыгарэты і знік». Малады рэжысёр пяць месяцаў сядзіць на Валадарцы
    Грамадства
    У Мінскім раёне бацьку семярых дзяцей судзілі за бел-чырвона-белыя жалюзі
    Спорт
    Беларускіх футбалістаў зрабілі невыязнымі. «Каб захаваць дзяржаўныя грошы ў дзяржаве»
    Маё права
    Аўдыё пра забойствы і лягеры для пратэстоўцаў. Беларускія праваабаронцы зьвярнуліся ў ААН
    Спорт
    Škoda адмаўляецца спансіраваць ЧС па хакеі, калі ён пройдзе ў Беларусі
    Мастацтва
    У Полацку адкрылася выстава Канстанціна Вашчанкі
    Грамадства
    Лісты за краты. «Цісну рукі, абдымаю і веру ў хуткае вызваленне!»
    Грамадства
    Фазэль прызнаў, што зараз у Беларусі мала шанцаў прыняць ЧС па хакеі
    Грамадства
    Інфармацыйныя спецаперацыі супраць Беларусі ў заходніх СМІ

Афіша

  • 20.01 19:00Анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава
  • 21.01 19:00Літаратурна-музычнае мерапрыемства “Мой Багдановіч”
  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: А зараз вернемся да нармальнага жыцця?
    • Запісы Зайцава — справа расійскіх нафтавікоў
    • Ад пракату «Доваду» да закрыцця кінатэатраў. Падводзім вынікі 2020 года ў беларускай кінаіндустрыі
    • Як у свеце адрэагавалі на візіт Рэнэ Фазэля да Лукашэнкі
    • «Словы мацней»: Аляксандр Памідораў чытае твор Зямы Піваварава

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM