• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
11.07.2018 | Гісторыя Мастацтва

Бэла Шагал. «Яе любоў асвятляла ўсё, што я рабіў…»

У Віцебску напярэдадні 131-х угодкаў Марка Шагала адчынілася выстава, прысвечаная ягонай жонцы, – «Бэла Шагал. Партрэт жонкі мастака».
Марк і Бэла. Фота з выставы

Марк і Бэла. Фота з выставы

Аўтарскую экскурсію па выставе, якая экспануецца зараз у Арт-цэнтры Марка Шагала, правяла 8 ліпеня куратар праекту Людміла Хмяльніцкая.

Выставу складаюць больш за 20 стэндаў з рэпрадукцыямі старых фотаздымкаў і шагалаўскіх працаў, вытрымкамі з успамінаў ды тэкстамі. Як заўважыла на пачатку экскурсіі Людміла Хмяльніцкая, “гэтая выстава прызначаная для таго, каб глядзець яе носам – уважліва разглядаць здымкі, чытаць тэксты”.
Адчыняюць экспазіцыю фотапартрэты Марка і Бэлы. А задае тон – вялікая і пранізлівая цытата з пасляслоўя Марка Шагала да кнігі ўспамінаў Бэлы Шагал “Прамянеючыя агні” (“Горящие огни”), якая была выдадзеная ў 1946 годзе, ужо пасля сьмерці Бэлы. “Доўгія гады яе любоў асвятляла ўсё, што я рабіў…” – пісаў Шагал.
Выстава “Бэла Шагал. Партрэт жонкі мастака” раскрывае шмат таямніцаў і стварае ў выніку вобраз жанчыны, які дагэтуль мог падавацца камусьці занадта простым і плоскім (“Муза Шагала”).
Ніжэй – толькі некалькі штрыхоў і фактаў з інфармацыйна (і эмацыйна!) насычанай экскурсіі.

На 5 гадоў сябе “амаладзіла”

Дата народзінаў Бэлы Шагал, выбітая на яе надмагільным камяні (1895), не адпавядае сапраўднасці, сцвярджае Людміла Хмяльніцкая. Насамрэч Бэла Розенфельд нарадзілася ў Віцебску ў 1889 годзе, гэта ўжо пацверджана дакументальна (прынамсі – паперамі з віцебскай жаночай гімназіі).

Бэла. 1911 год. Фота з выставы

Бэла. 1911 год. Фота з выставы

Хмяльніцкая мяркуе, што гэта была жаночая (і “цалкам даравальная”) хітрасць. Такім чынам, Бэла ўсяго на два гады была маладзейшая за Марка Шагала.

Дом Вітэнбэрга і віцебскі шакалад

Бэла нарадзілася ў так званым доме Вітэнбэргу. Гэты дом, унікальны для Віцебску паводле архітэктуры, стаяў раней на Смаленскай вуліцы (цяпер – Леніна), прыкладна там, дзе знаходзіцца зараз помнік Альгерду. У гэтым доме і жыла сям’я Розенфельдаў (было 8 дзяцей), там жа знаходзілася адна з дзвюх ювелірных крамаў бацькі – Шмуля-Неўха Розенфельда.

У доме размяшчаліся таксама гатэль “Бразі”, фотаатэлье Макоўскага, мэблевая крама Шэхтэра і шмат чаго яшчэ. Была і цукерня “Жан Альберт”. Калі ў ёй варылі шакалад – ашаламляльны водар распаўсюджваўся на ўсё наваколле. Малая Бэла адразу ж выбягала на вуліцу, бо цукернік дазваляў ёй аблізваць лыжку пасля размешвання шакаладу. Проста вобраз… Гэта быў іншы Віцебск.
Дом Вітэнбэрга не захаваўся. Быў пашкоджаны падчас Другой сусветнай, але канчаткова яго зраўнавалі з зямлёй за Саветамі. Праект аднаўлення гасцініцы “Бразі”, які абмяркоўвалі яшчэ 10 гадоў таму, на жаль, не ажыццявіўся.

Шагал пабачыў яе ў “салоне Тэі”

Як вядома, Бэла скончыла Аляксееўскую жаночую гімназію, якая знаходзілася раней каля Кіраўскага мосту (цяпер – пл. Тысячагодздзя, будынак не захаваўся). Тэя Брахман была сяброўкай Бэлы па гімназіі. Маці яе працавала ў тэатры, таму ў доме Тэі часта збіралася віцебская багема. Заходзіў туды і Шагал.

Бэла (крайняя злева) з братамі і сёстрамі. Фота з выставы

Бэла (крайняя злева) з братамі і сёстрамі. Фота з выставы

У кнізе “Маё жыццё” мастак піша, што спачатку ў яго быў раман з Тэяй, але калі пабачыў там Бэлу, то зразумеў, што “не з Тэяй павінен быць, а з Бэлай…” Была чароўная.

Адбівалася ад “жаніхоў” у Маскве

Калі Бэла ўжо вучылася на вышэйшых жаночых курсах у Маскве, даводзілася адбівацца ад “жаніхоў”. Прыхільнікаў у прыгажуні дачкі віцебскага ювеліра было шмат.

Падчас экскурсіі па выставе

Падчас экскурсіі па выставе

“Знайшла ў сабе сілы і смеласць супрацьстаяць націску бацькоў і жаніхоў, каб дачакацца свайго мастака-летуценніка”, – расказвае Людміла Хмяльніцкая. Вяселле адбылося ў 1915 годзе, пасля вяртання Шагала з Парыжу.

Перажыла жахлівыя часы ў Петраградзе

У 1915 годзе яны пераехалі ў Пецярбург. У 1916-м у Бэлы і Марка нарадзілася дачка Іда. Праз год здарылася рэвалюцыя. Страшныя часы: нельга было дастаць ні малака, ні хлеба, ні дроў. “І гэтая буржуазная дзяўчынка, выхаваная ў дастатку, з дзіцём на руках, усё гэта вытрымала. Была як Мадона…” – гаворыць Хмяльніцкая.
Цытуем Шагала (“Маё жыццё”): “З намі нашая дачурка. Даруй, радная, што толькі на чацверты дзень пасля твайго нараджэння прыйшоў зірнуць на цябе. Цяпер мне сорамна. Я хацеў хлопчыка, а нарадзілася ты…”

Кнігу ўспамінаў напісала на ідыш

Бэла Шагал была таленавітая. Марыла стаць тэатральнай акторкай. У Маскве наведвала тэатральную студыю, грала на сцэне. А ўжо на эміграцыі, у Амерыцы, яскрава праявіла свае літаратурныя здольнасці. Прычым кнігу ўспамінаў “Прамянеючыя агні” напісала на ідыш – мове свайго віцебскага дзяцінства. Гэта было вельмі важна для яе. Каб успомніць і ўзнавіць мову, запрасіла настаўніка.
Але гэта быў не проста ідыш, гэта быў свайго кшталту “віцебскі ідыш”, з адмысловай лексікай і выразамі, якія габрэі ўжывалі толькі тут.
“І гэтая кніга напісаная такой мовай, што думаю: калі б Бэла не стала жонкай Марка Шагала і “ўсім для яго”, то стала б пісьменніцай Бэлай Розенфельд ці акторкай Бэлай Розенфельд. Але гэтага не адбылося. Усё сваё жыццё яна прысвяціла мужу”, – кажа Людміла Хмяльніцкая.

Бэла Шагал раптоўна сышла з жыцця ў 1944 годзе.

Бэла Шагал раптоўна сышла з жыцця ў 1944 годзе.

“2 верасня, калі Бэла пакінула гэты свет, выбухнулі грымоты, хлынуў лівень. Усё пакрылася цемрай…” – пісаў Шагал у пасляслоўі да ўспамінаў жонкі.

Працягваюць справу сваёй бабулі

Марк Шагал меў двух унучак і ўнука (дзеці Іды). Адну з унучак таксама завуць Бэлай. Бэла Мэер, выпускніца Сарбоны і доктар гісторыі мастацтва, жыве ў Нью-Ёрку. У 1997 годзе, разам з сястрой Мэрэт, прыяжджала ў Віцебск, на радзіму сваёй цёзкі-бабулі.

“Вялікую калекцыю працаў Шагала музей атрымаў у падарунак якраз ад нашчадкаў мастака. За што нізкі ім паклон, бо яны працягваюць справу сваёй цудоўнай бабулі – Бэлы Шагал”, – зазначыла напрыканцы экскурсіі Людміла Хмяльніцкая.
Змястоўная, густоўная і выдатная выстава пра жанчыну, якой мусім ганарыцца.
Выставу “Бэла Шагал. Партрэт жонкі мастака” ў Арт-цэнтры Шагала ў Віцебску можна наведаць аж да 16 верасня. Праект, які варты ўвагі.
Зміцер Міраш, фота аўтара, vitebskspring.org
Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Кіно

Да юбілею Купалаўскага тэатра за дзяржаўныя сродкі здымалася некалькі фільмаў. Што з імі цяпер?

valiancina_shauchenka
Грамадства

Штраф за пасцілу і лампасы, суткі за чаяванні. Топ-10 самых абсурдных пакаранняў за апошнія месяцы

Новы Час асвятляе топ-10 самых абсурдных пакаранняў за апошнія месяцы. Топчык на мяжы вар’яцтва, але ж, як ёсць. За апошнія паўгода былі затрыманыя больш за 32 тысячы беларусаў....

valiancina_shauchenka
Грамадства

Больш едуць у Польшчу, менш — у Латвію. Колькі грамадзян пакінулі Беларусь з-за пратэстаў 2020 года

Беларусам, якія па палітычных матывах хочуць з’ехаць з краіны, прасцей за ўсё абраць Польшчу. У гэтай краіне па гуманітарнай візе можна легальна працаваць. Таму ў 2020 годзе туды з’ехалі...

valiancina_shauchenka
Грамадства

У Брэсце КДК прыйшоў да выдаўца і дырэктара гарадскога часопіса «Бінокль»

26 студзеня раніцай супрацоўнікі КДК прыйшлі да выдаўца, а таксама дырэктара гарадскога часопіса «Бінокль», піша TUT.BY. Паводле папярэдняй інфармацыі, у кватэрах адбываюцца агляды...

Апошнія навіны

    Кіно
    Да юбілею Купалаўскага тэатра за дзяржаўныя сродкі здымалася некалькі фільмаў. Што з імі цяпер?
    Грамадства
    Штраф за пасцілу і лампасы, суткі за чаяванні. Топ-10 самых абсурдных пакаранняў за апошнія месяцы
    Грамадства
    Больш едуць у Польшчу, менш — у Латвію. Колькі грамадзян пакінулі Беларусь з-за пратэстаў 2020 года
    Грамадства
    У Брэсце КДК прыйшоў да выдаўца і дырэктара гарадскога часопіса «Бінокль»
    Грамадства
    На сваім працоўным месцы затрыманы супрацоўнік Белдзяржфілармоніі
    Грамадства
    «Па схеме бчб». Ці ёсць межы ў колеравага маразма?
    Грамадства
    У вас усё атрымаецца. Цяпер я ў гэтым абсалютна ўпэўнены: Ігар Лосік спыніў галадоўку
    Грамадства
    «Вярнуцца ў новую Беларусь». Як зьмянілася жыцьцё студэнтаў, якія зьехалі пасьля перасьледу за пратэсты
    Навіны "Будзьма!" Літаратура
    «Словы мацней»: Ганна Комар чытае Францішка Аляхновіча
    "Культурызм" з Віктарам Марціновічам
    Віктар Марціновіч: Бягом глядзець «Дарагіе таварышчы»!
    Грамадства
    Інвестклімат Беларусі: ад абвалу рэйтынгу бяспекі да адмены чэмпіянату
    Грамадства
    «Крымінальны» 2020-ты. Як і за што пратэстоўцы атрымлівалі тэрміны зняволення
    Грамадства
    Алена Анісім: Для беларускай мовы наступае чарговы выклік
    Мастацтва
    Леанід Шчамялёў ― летапісец эпохі, пясняр прыгажосці
    Грамадства
    Як паводзіць сябе на допыце. 8 парадаў адваката

Афіша

  • 27.01 20:00Рэха. Шчыры анлайн
  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: Бягом глядзець «Дарагіе таварышчы»!
    • Спрэчнае жыццё бацькі беларускай граматыкі
    • Як паводзіць сябе на допыце. 8 парадаў адваката
    • Што паглядзець у Глыбокім? Згушчонка, барока, радзіма Ластоўскага
    • Дзве матрыцы і адна Галгофа Аляксея Навальнага

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM