Ці магчыма з’ехаць у Канаду, не ведаючы нават ангельскай мовы, а ў выніку зрабіць паспяховую кар’еру ў сферы інфармацыі і бізнесу? Прыклад Валянціны Шаўчэнка сведчыць, што можна! Галоўнае – умець вучыцца, працаваць, пераадольваць стрэсы, ды мець “open mind”.
Валянціна Шаўчэнка нарадзілася і жыла ў Мінску, скончыла факультэт прыкладной матэматыкі БДУ. У 1998-м разам з мужам і дзецьмі з’ехала ў Канаду. Валянціна прызнаецца, што, з’язджаючы, амаль не ведала ангельскай мовы, і гэта быў ці не самы цяжкі момант. Агулам жа пераезд прайшоў лёгка: “Чаго сумаваць? Трэба жыць!” – прызнаецца наша гераіня.
Валянціна Шаўчэнка
Апошнія 20 год спадарыня Валянціна з мужам і двума дзецьмі жыве ў Таронта. Там прайшла шлях ад прадавачкі ў краме да бізнес-аналітыка ў адным з найбуйнейшых канадскіх банкаў. У чым сакрэт поспеху і адрозненні канадскага ладу жыцця ад беларускага?
Дамо слова нашай гераіні.
Як мяне ўзялі без мовы? Не ведаю…
Калі прыехала ў Таронта, у самым пачатку працавала ў краме. Патрэбная была найперш мова. Я вывучала ангельскую ва ўніверсітэце, але потым у ёй не было патрэбы, а хто вучыць тое, ад чаго няма карысці? Думак жа з’язджаць не было. Перад самым ад’ездам троху павучыла: як завуць, адкуль я – і ўсё! Праца ў краме была для мяне ў тым ліку моўнай стажыроўкай.
Праз пару месяцаў сустрэла жанчыну, якая парэкамендавала мяне на фабрыку, што рабіла камп’ютарныя платы. Як мяне ўзялі без мовы? Не ведаю. Акурат там за паўгода інтэнсіўных кантактаў з канадцамі я і вывучыла ангельскую. А пасля сказала менеджару, што я не на сваім месцы, хачу сысці. Той паставіўся з разуменнем. Звольніў з фармулёўкай “працуе добра, але працы няма” – такім чынам я яшчэ грошы па беспрацоўі атрымала!
Мазгі мне там “паставілі”!
Я пайшла вучыцца і атрымала oracle-сертыфікат. Праз некалькі месяцаў знайшла працу праграмістам, з Oracle вывучыла мову Visual Basic. Зноў жа, не ведаю, як у мяне атрымалася, але менеджар сказаў: “У цябе было столькі энтузіязму, што я не змог адмовіць”. Кампанія рабіла software для амерыканскіх і канадскіх біржаў, якое дасылала курсы акцый ад розных інфа-агенцый на вялікае табло, выводзіліся топы продажаў і пакупак і гэтак далей.
Мне было вельмі цікава, я захаплялася гэтай працай. Грошы былі невялікія, але таго, што я вывучыла за два гады, мне хапіла на наступныя дзесяцігоддзі працы і жыцця ў Канадзе ў розных галінах ІТ. Нават з пункту гледжання не столькі ведаў, колькі здольнасці працаваць ва ўмовах стрэсу, шукаць інфармацыю і яе выкарыстоўваць. Карацей, мазгі мне там “паставілі”!
Па дарозе на працу
Я ведала, дзе праграмісты могуць памыліцца
Там я працавала два гады, але адчула, што цяжка. У мяне былі дзеці, але я думала ўвесь час адно пра працу. Нават калі ўвечары дадому прыходзіла: праца-праца-праца… Я сказала шэфу, што хачу пайсці на “тэстынг”. Такі варыянт працы адбірае не так шмат часу, не настолькі займае галаву. Працу “тэстара” знайшла ў адным з пяці найбуйнейшых банкаў краіны, дайшла да пазіцыі “тэст-ліда”. Мне было лёгка, бо я ведала, як праграмісты пішуць праграмы: ведала, дзе яны могуць памыліцца.
Веды. Энтузіязм. Здольнасць працаваць у камандзе
Калі скончыўся кантракт там, пайшла ў іншы банк. Кожны раз мне было няцяжка шукаць працу, маючы добрае рэзюмэ ды ўмеючы праходзіць сумоўе. Апошняе вельмі важна. Ты павінен паказаць, што не толькі маеш веды, але таксама энтузіязм, што ўмееш працаваць у камандзе. Часам нават не разумееш, навошта задаюць тое ці іншае пытанне…
Пасля, калі ўжо сама пачала рабіць інтэрв’ю, усё стала ясна. Па адказах бачыш, як чалавек рэагуе на стрэс. Заходзіць чалавек у пакой, і ты ўжо разумееш, зможаш з ім працаваць ці не. Гэта энергетыка нейкая. І гэта не значыць, што чалавек дрэнны, не. Але ты адчуваеш, што табе і тваёй камандзе ён не падыходзіць. Часам такому чалавеку можна даць працу, каб ціха сядзеў у куточку і рабіў, не кантактуючы ні з кім. Зрэшты, так было раней, цяпер гэты падыход не працуе абсалютна.
Сціпласць і комплекс “непрызнанага генія”
Шэсць гадоў я працавала тэст-менеджарам і бізнес-аналітыкам у Bank of Montreal. Трэба было аналізаваць патрабаванні, якія выстаўляў бізнес, і даносіць іх праграмістам зразумелай ім мовай – быць пасярэднікам. Мне падабалася. Тое, што я цяпер распавядаю, падаецца лёгкім, але бывае і так, што наш чалавек у Канадзе не можа знайсці працу, нават маючы веды і навыкі.
Нашым людзям часцяком бракуе здольнасці сябе “прадаць”. Нас так вучылі: не выстаўляй сябе, будзь сціплейшым. Калі нешта не так – шукай праблему ў сабе… І з гэтым цяжка. Бо атрымліваецца такая сумесь: сціпласць з аднаго боку і комплекс “непрызнанага генія” з іншага. Атрымліваецца ўнутраны канфлікт, які “выпальвае” чалавека. Ад гэтага варта пазбаўляцца, безумоўна.
Выгляд з офіснага вакна
Пра снег, “гіфт-картку” ад калегаў і цынізм
Ёсць стэрэатып, што заходняе грамадства, канадскае ў тым ліку, пабудаванае на цынізме. Але гэта лухта! На ўзроўні дзяржаўнай палітыкі тут клопат пра чалавека. Самі ж канадцы як дзеці малыя, праўда! Добрыя, шчырыя на побытавым узроўні. У нас ёсць суседка. Узімку яна прыбірае снег са свайго боку вуліцы, але можа прыбраць і на нашым. Іду дадому, бачу, пытаюся: “Навошта?” Яна тлумачыць, што падумала, маўляў, мы з нейкай прычыны цяпер гэта не можам зрабіць, а ёй няцяжка! Было вельмі прыемна.
У банку, дзе я працавала шэсць гадоў, працаваў таксама мой сябра Фрэнк, з сям’і эмігрантаў-інтальянцаў. За ўвесь час у нас не было ніводнага канфлікту, не толькі працавалі разам, але ж размаўлялі пра рускую літаратуру, Дастаеўскага – ён усё гэта чытаў па-ангельску. Калі я сыходзіла з той працы, мне падарылі “гіфт-картку” – гэта грошы, якімі скінуліся супрацоўнікі і проста далі на добрую памяць. Не па ўказцы начальства, а самі. Гэта звычайная практыка. Які цынізм? Я таксама рэгулярна на нешта ахвярую – хай па 100-150$ на год. Так прынята.
Не могуць звольніць, калі ты проста не падабаешся
За 20 гадоў у мяне цалкам змянілася псіхалогія дачыненняў з людзьмі, у тым ліку ў плане канфліктаў. На працы ты не маеш права ні з кім сварыцца. Калі ёсць канфліктная сітуацыя, ты можаш звярнуцца да менеджара, да HR. Той у сваю чаргу гатовы быць медыятарам, гатовы паразмаўляць з супрацоўнікам, з якім у цябе не склалася, гатовы пайсці з гэтай тэмай вышэй – як вы разам вырашыце. Гэта па-чалавечы, тут таксама няма аніякага цынізму.
Канечне, у Канадзе ты можаш прыйсці на працу, і табе скажуць: ты звольнены. Але каб так атрымалася, ты маеш нарабіць такога… Я неяк звольніла чалавека. Але ён тры месяцы не выконваў патрабаванняў, не камунікаваў ні з кім. Менеджар у мяне спытаў пра меркаванне, я шчыра адказала: трэба звальняць, каманда буксуе. Але гэта крайні выпадак. Важна: цябе не могуць звольніць, бо ты проста некаму не падабаешся.
Пяць гадоў не чытала па-беларуску і па-руску
Адным з найбольшых стрэсаў для мяне было пытанне мовы. Калі сядзіш і не разумееш, што табе кажуць, а трэба ж і адказаць нешта, і зрабіць… Гэта страшэнны стрэс. На маёй першай працы ўласнік кампаніі паслаў мяне на курсы ў каледж, гэта дало плён. А яшчэ я пяць гадоў спецыяльна не чытала па-беларуску і па-руску: кнігі, газеты, сайты, не глядзела фільмы – нічога! Усё па-ангельску. Таму магу даць параду: вучыце мову і прынамсі на нейкі час адмаўляйцеся ад сваёй, каб цалкам трапіць у англамоўнае асяроддзе.
Музыка займае неапошняе месца ў жыцці Валянціны Шаўчэнка
Не “канадоны”, а канадцы
Калі прыязджаеш сюды, канечне, патрэбная адукацыя. Інакш будзеш мыць посуд ці вадзіць грузавік. Але і адукацыя не галоўнае: ёсць і адукаваныя, што посуд мыюць… Трэба ведаць, як размаўляць з людзьмі, як спадабацца, “прадаць сябе”. Для мяне кожнае інтэрв’ю, калі ўладкоўваешся на працу – як выхад на сцэну. Трэба зрабіць так, каб гледачу было цікава, каб ён звярнуў увагу.
Нельга ленавацца. Трэба назаўжды развітацца з думкай, маўляў, “я лепшы і разумнейшы за іншых”. Шмат народу, што прыязджае з СНД, жыве такімі штампамі: “Мы найлепшыя, а яны “канадоны”. Носяць георгіеўскія стужкі, глядзяць расійскі “Першы канал”… А мы не найлепшыя. Сярод нас ёсць і лепшыя, і горшыя. І яны не “канадоны”, а канадцы. Трэба працаваць і мець адкрыты розум – open mind!
Не адчуваю сябе эмігранткай
Цяпер едуць больш адукаваныя людзі, з веданнем мовы. Гэта іншае пакаленне. Больш хваткія, цынічныя, разумеюць усё “лепш за ўсіх”… Гэта нядрэнна, бо дае магчымасць добра тут уладкавацца. А яшчэ яны кажуць “сваю” праўду ў вочы. У маім пакаленні, відаць, было больш замкнёнасці і тактоўнасці. Можа, і добра, што ёсць такая новая генерацыя, але як на мяне, ім трохі не хапае эмацыйнага інтэлекту.
Наогул жа тыя, хто эмігруе, – незвычайныя людзі. Трэба мець здольнасці, авантурызм. Шмат хто дэкларуе: “Толькі б зваліць”, – а самі сядзяць дома. Патрэбныя смеласць, нават адчай – у 1990-я асабліва так было. Але цяпер, думаю, эміграцыі як такой, калі абсякаеш кантакты з Радзімай, няма. Свет адкрыты. У скайпе гутары з блізкімі хоць штодня, захацеў – сеў на самалёт і паляцеў. Я сябе эмігранткай не адчуваю. Адчуваю чалавекам, які проста пераехаў у іншую краіну – і ўсё.
Валянціна на мерапрыемствах беларускай дыяспары ў Канадзе
Беларусь – ІТ-краіна, гэта яе будучыня
Цалкам згодная, што Беларусь – ІТ-краіна. Мне здаецца, гэта будучыня Беларусі. Ёсць добрая школа, добрыя спецы, ёсць адказнае стаўленне: калі беларус узяўся, то зробіць. Мне неяк нават прыйшло запрашэнне на працу з беларускай аўтсорсінгавай кампаніі працаваць для іх бізнес-аналітыкам, уяўляеце?
Валянціна на мерапрыемствах беларускай дыяспары ў Канадзе
Гляджу ў будучыню, і мне страшна…
Цяпер для мяне надзвычай цікавая тэма штучнага інтэлекту. Планую ўзяць вольны тыдзень на працы, каб прысвяціць сябе курсам па гэтай тэме. Гляджу ў будучыню, і мне неяк і цікава, і страшна, яна мяне пужае. Добра разумею, што ў хуткім часе не будзе сярэдняга класу: застануцца багатыя і бедныя. Ідзе чацвёртая тэхнічная рэвалюцыя… Але каб разабрацца – “страшна, не страшна”, – трэба ведаць. І заўжды вучыцца. Гэта мая “фішка”!
Гутарыў Алесь Кіркевіч
