• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
14.02.2018 | Крылы БНР

БНР: навошта?! Перадгісторыя дзяржавы-мроі

Доўгі час Беларуская Народная Рэспубліка падавалася ці то недарэчнай мрояй, ці то фантазіяй эмігрантаў, ці то “нямецкім марыянеткавым праектам”, ці то… паўнавартаснай нацыянальнай дзяржавай, гвалтоўна задушанай бальшавікамі. Што ж гэта было насамрэч? Просты і зразумелы адказ на пытанне мы паспрабуем даць у серыі публікацыяў, прысвечаных 100-годдзю абвяшчэння рэспублікі. 


Але пачнём з вытокаў. На пачатку, як вядома было Слова, калі трактаваць шырэй – Ідэя. Дык хто ж выдумаў БНР, ці была гэта воля аднаго чалавека, плён шматлікіх заблытаных працэсаў альбо вынік няўхільнага ходу гісторыі? Давайце разбірацца.

Калі памятаеце фізіку і параграф з падручніка пра ўтварэнне навальніцы (канечне, вы яго не чыталі), то працэс там выглядае наступным чынам: дзякуючы моцнаму ветру кропелькі вады муляюцца адна аб адну, у выніку ідзе накапленне статычнай электрычнасці, утвараецца адмоўны зарад і… бах! Маланка, гром і залева.

З БНР было менавіта так. На пераломе ХІХ і ХХ стагоддзяў усім стала зразумела, што жыццё ўжо ніколі не будзе ранейшым, свет змяняецца, а час паскарае хаду. Індустрыяльная рэвалюцыя, накапленне навуковых ведаў, сацыяльнае разнявольванне, якое выштурхнула ў публічную прастору масу ўчорашніх сялянаў, – усё сыграла сваю ролю.

У пэўны момант нашчадкі засцянковай шляхты ды сялянскія дзеці, што абралі кар’еру дробных чыноўнікаў альбо ксяндзоў, абчыталіся этнаграфічных прац Карскага і Федароўскага, пазнаёміліся з моднымі сацыяльнымі тэорыямі і пабачылі свет, зрабілі сапраўднае адкрыццё. Выявілася, што масы людзей, якія жывуць паміж Смаленскам і Беластокам, Вільняй і Пінскам, аб’ядноўвае нешта важнае: яны беларусы, а значыць, вартыя таго, каб жыць у сваім асобным доме, мець дзяржаву.

Як да гэтага дайсці практычна? На пачатку гэта была культурная праца ў выглядзе выдання літаратуры на зусім “някніжнай” на той момант беларускай мове – так працавалі пецярбургскае выдавецтва “Загляне сонца і ў наша ваконца”, так паўстала першая беларуская газета “Наша Ніва”, што друкавалася як кірыліцай (для праваслаўных), так і лацінкай (для каталікоў). Гэта была палітыка ў выглядзе стварэння нашай першай партыі – “Грамады”. Гэта была рэлігія – каталіцкія семінарысты, на дзіва, пачалі друкаваць малітоўнікі зусім не па-польску, а па-беларуску.

Калі кропелькі муляюцца адна аб адну, ідзе накапленне статычнай электрычнасці… Так з’явіліся падставы для смелага і наватарскага стартапу – беларускага праекта. Зрэшты, падобнымі праектамі займаліся і суседзі: украінцы, літоўцы, латышы, эстонцы і інш. Заставацца ўбаку было б як мінімум дзіўна і неабачліва.

Чаму Беларусь, а не “ВКЛ 2.0”? Усё проста. З аднаўленнем Вялікага Княства, феадальнай шматнацыянальнай дзяржавы, можна было насіцца ў ХІХ ст., у часы Міцкевіча і Каліноўскага. У ХХ стагоддзі гэта была ўжо проста… састарэлая мадэль, антыкварыят для калекцыянераў. У сацыяльным плане – бо шляхта страціла сваю ролю, наперад выходзілі сялянства і сярэдні клас. У нацыянальным плане – бо прыйшоў час нацыянальных праектаў, а не імперыяў. У плане эстэтыкі патрэбны быў мадэрн на мяжы са стымпанкам, а не закос пад барока ці рамантызм.

Калі пачалася завіруха Першай Сусветнай, што прывяла да дзвюх рускіх рэвалюцыяў – дэмакратычнай і бальшавіцкай, фізіка зрабіла сваю справу: накоплены зарад статычнай электрычнасці нарэшце дасягнуў небяспечнай мяжы, на беларускім небе заблішчэла ды грымнула. Хлопцы вырашылі: “Цяпер альбо ніколі!”, і панеслася… Пачынаўся 1918 год.

Ці была пасля залева, што не пакінула аніводнага сухога дрэва ды каменя на віленскай брукаванцы, альбо ўсё прайшло бокам – “па-сухому”?

Чытайце ў наступных артыкулах.
 
Алесь Кіркевіч, budzma.by

Глядзіце таксама:

Алесь Кіркевіч: Колькі сталіцаў было ў БНР?

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Музыка

Беларускі фонд культурнай салідарнасці распачынае анлайн-фэст #АртыстыПерамогі!

Глядзіце кожную суботу а 20-й гадзіне канцэрты годных музыкаў, якія праявілі актыўную грамадзянскую пазіцыю, былі на маршах, завітвалі да вас у двары, пісалі пратэставыя песні і здымалі адпаведныя...

valiancina_shauchenka
Каранавірус

Чаму адны хварэюць на кавід цяжэй за іншых? Прычынай могуць быць антыцелы-пярэваратні

Медыкі знаходзяць усё больш доказаў таму, што разуменне цяжкіх выпадкаў інфекцыі SARS-CoV-2 магчыма праз даследаванне аўтаімунных антыцел, паведамляе Наша Ніва. Ёсць некалькі тэорый, як аўтаімунітэт узнікае пасля...

valiancina_shauchenka
Гісторыя

Што паглядзець у Глыбокім? Згушчонка, барока, радзіма Ластоўскага

Працягваем спазнаваць Беларусь з «Будзьма!». Калі чуеце пра Глыбокае, якія асацыяцыі ўзнікаюць? Салодкія, як Глыбоцкая згушчонка? Але ж не адзіным малаказаводам вядомае Глыбокае. Глыбоччына – родныя...

valiancina_shauchenka
Краіна

У Валожынскім раёне скралі валун плошчай з пакой

Аб гэтым паведамляе SB.by. Валун «Вялікі камень» у в. Бузуны з’яўляўся помнікам прыроды, але мясцовыя жыхары гэтага не ведалі, таму нічога не западозрылі, калі рабочыя...

Апошнія навіны

    Музыка
    Беларускі фонд культурнай салідарнасці распачынае анлайн-фэст #АртыстыПерамогі!
    Каранавірус
    Чаму адны хварэюць на кавід цяжэй за іншых? Прычынай могуць быць антыцелы-пярэваратні
    Гісторыя
    Што паглядзець у Глыбокім? Згушчонка, барока, радзіма Ластоўскага
    Краіна
    У Валожынскім раёне скралі валун плошчай з пакой
    Грамадства
    «Пэрспэктыва нашай перамогі відавочная», — Уладзімер Някляеў
    Праект Кірыла Стаселькі "Можам"
    «Заўважыў, што зло ўжо навісла над табой і плюе табе ў твар. Тады немагчыма трымаць вочы заплюшчанымі»
    Гісторыя
    Хто такія «гыцалі» і дзе была Сліжоўка? Ўспаміны пра пасляваенны Гродна
    Мастацтва
    Містычна трапіў у Парыж і містычна адкрыў магілу Мадыльяні
    Грамадства
    Сем гадоў таму ў Кіеве загінуў Міхась Жызьнеўскі. Гісторыя жыцьця, сьмерці і ўганараваньня беларускага Героя Ўкраіны
    Грамадства
    Да ўладальніка крамы з нацыянальнай сымболікай у Баранавічах прыйшла праверка ДФР
    Грамадства
    Алег Трусаў: Нацыянальная сімволіка для рэжыму – сімвал пратэсту
    Грамадства
    Фонд культурнай салідарнасці дамагаецца выключэння Белтэлерадыёкампаніі з EBU
    Грамадства
    Смяротнае пакаранне: за паўкроку да адмены?
    Музыка
    Няправільны тэкст: як песні Naviband «баняць» на конкурсах і святах
    Адукацыя
    У Польшчы адкрылі дыстанцыйную «Беларускую акадэмію». Пачалі з падрыхтоўкі спэцыялістаў для дзяржорганаў

Афіша

  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: Пуцін на беларускай сцежцы
    • Спрэчнае жыццё бацькі беларускай граматыкі
    • Фазэль, бізнес і правы чалавека. Беларускі трыгер еўрапейскай палітыкі
    • «Словы мацней»: Галіна Казіміроўская чытае твор Міхася Чарота
    • Дзве матрыцы і адна Галгофа Аляксея Навальнага

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM