• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
08.12.2009 | Адукацыя

Беларускія ВНУ рыхтуюць паэтаў і балбатуноў

Паводле слоў эксперта Уладзіміра Мацкевіча, лепш за ўсё сістэма адукацыі працуе на ўзроўні садок — школа. Выхавацелькі добра рыхтуюць дзетак да першага класу. А вось сярэдняя школа не здольная падрыхтаваць вучняў так, як таго патрабуюць ВНУ.

Давайце паспрабуем пабудаваць такі ланцужок: ад пачатковай школы — да ВНУ. Які цяпер у нас гэты ланцужок і як ён адрозніваецца ад іншых краін? У сэнсе — якія веды перадаюцца ад аднаго звяна да іншага, як яны звязаныя, ці рыхтуе адно да іншага?

Мацкевіч: Ніякай прынцыповай розніцы ў нашай сістэме адукацыі ў гэтым сэнсе няма. З канца XIX стагоддзя паўсюль у еўрапейскіх краінах зацвердзілася сістэма Коменскага, якая прадугледжвала пераемнасць узроўняў адукацыі. І менавіта ў Савецкім саюзе, дзе яна была даведзена да пэўнай бездакорнасці, яна ў найбольшай ступені паказала свае слабыя бакі.

Сістэма будуецца так, што, набыўшы адукацыю ў першым класе, дзеці пераходзяць у другі клас, дзе працягваюць далей тое, што яны набылі… І так на працягу ўсяго адукацыйнага канвееру. У гэтым сэнсе сістэма адукацыі будуецца знізу ўверх. Атрымоўваецца, што верх гэтай піраміды губляецца дзесьці ў аблоках, бо невядома, чым скончыць. Можна дадаваць і дадаваць гэтыя веды… А калі заканчваць?

Лагічна было б, каб сістэма будавалася наадварот — зверху ўніз. А што нам патрэбна ў выніку? Таму ў сучасным выглядзе сістэма Коменскага будуецца наступным чынам: збіраюцца прадстаўнікі нейкага ўзроўню адукацыі і вырашаюць, якія яны маюць патрабаванні да ніжэйшага ўзроўню… Напрыклад, ВНУ кажуць: трэба змяніць змест сярэдняй адукацыі. На што кіраўнікі, педагогі і тэарэтыкі сярэдняй адукацыі кажуць, напрыклад: гэта немагчыма. Ну, і так праз некалькі гадоў праз гэтыя патрабаванні верху да нізу ўсё ж такі пачынаецца рэформа.

У нас найбольш эфектыўна гэта сістэма працуе паміж узроўнямі 1 клас і дашкольнае навучанне, калі дзіцячыя садкі ўводзяць навучанне, каб рыхтаваць дзяцей да школы.

А як працуе пераход школа — універсітэт? Ці добра рыхтуе вучняў школа да ВНУ?

На сённяшні дзень вышэйшыя навучальныя ўстановы патрабуюць трохі іншай адукацыі ад сярэдняй школы, чым яна дае, але ж не могуць на гэта паўплываць… А сярэдняя школа не можа выканаць гэтыя патрабаванні. Таму вышэйшая школа вымушаная лічыцца з тым узроўнем, які дасягаецца дзецьмі напрыканцы школы, і неяк кампенсаваць гэта, прыстасоўвацца…

Якімі ведамі ў тэорыі павінен валодаць школьнік, каб гэта было ідэальна да далейшага развіцця? У школе трэба даваць шырокія веды ці лепш вучыць вузкім, але канкрэтным рэчам, як гэта робяць, напрыклад, у Амерыцы?

Хто вам такое сказаў пра Амерыку? Гэта ў савецкай сістэме ідзе спецыялізаванасць да вельмі вузкіх накірункаў. У савецкіх інжынерных ВНУ рыхтавалі больш за 1200 інжынерных спецыяльнасцяў. У Амерыцы на той час было 128 — у 10 разоў менш.

Не, я кажу пра школу…

Тое ж самае і ў школах. Амерыканскія школы маюць вельмі свабодныя навучальныя планы, вельмі шырокі спектр падручнікаў.

Адкуль, такім чынам, такое распаўсюджанае меркаванне, што мы спадчыннікі савецкай сістэмы адукацыі, і кожны раз кажам, што яна адна з лепшых. Можа, гэта і сапраўды так, бо ходзяць легенды пра тое, што амерыканскія дзеці ўвогуле нічога не ведаюць?

А гэта праўда. Сярэдняя адукацыя ў Амерыцы — сапраўды дрэнная. Большая частка амерыканскіх школ рыхтуе бязглуздых спажыўцоў, якія ні да чаго не прыдатныя. З шасці амерыканскіх школ чатыры не даюць ніякай адукацыі, і толькі дзве даюць адукацыю, адна з якіх — як правіла элітарная і дае вельмі грунтоўную шырокую адукацыю. Адна з шасці школ. Добра гэта ці дрэнна? Ну, давайце параўнаем з савецкай сістэмай. У савецкай сістэме з шасці школ амаль усе аднолькавыя. І там няма гэтай, якая дае выдатную адукацыю.

Чаму вучаць у нашых школах, чаго няма, напрыклад, у штатах ці Еўропе?

У савецкія часы хоць і не лепшым у свеце, але ж добрым было выкладанне матэматыкі, фізікі, хіміі, біялогіі… На жаль, сёння на былым узроўні гэта падтрымліваць не атрымоўваецца. У нас у школе зашмат ідэалогіі, зашмат рэгулявання… Але, тым не менш, нашыя вучні ў школах атрымліваюць шырокі спектр ведаў. Іншая справа, што гэтыя веды адарваныя ад рэчаіснасці, асабліва ў гуманітарнай практыцы.

Зараз праводзяцца сусветныя рэйтынгі сярэдніх школ. На сённяшні дзень сітуацыя складваецца так, што найбольш прасунутыя выпускнікі школ у Еўропе — гэта школьнікі з Галандыі, Чэхіі… А сусветнымі лідэрамі з’яўляюцца такія краіны як Сінгапур, Малайзія. Беларусь нават не ўваходзіць у гэты рэйтынг! Таму што мы проста не стандартызуем сваю адукацыю і не даем магчымасці сусветным экспертам ацаніць гэтыя рэчы. А тое, што паказваюць падобныя да нас краіны — Расія і Ўкраіна — яны выпалі далёка за 2 дзесяткі.

Нашы чыноўнікі звычайна кажуць: паглядзіце, у нас добрая адукацыя па-ранейшаму, таму што мы выйграем сусветныя алімпіяды па некаторых дысцыплінах. Давайце не блытаць адно з другім — рэйтынг, які ацэньвае сярэдні стан адукацыі па краіне, і падрыхтоўка невялічкай каманды да выступу ў алімпіядзе. Адну каманду з некалькіх дзясяткаў людзей мы здольныя падрыхтаваць. А сказаць, што ўся сістэма адукацыі добрая — на жаль, не…

Можа, мы перамагаем у алімпіядах, таму што ў нас дзеці разумныя, а не таму што добрая сістэма адукацыі?

Дзеці разумныя паўсюль. Ёсць такая показка. Прыязджаюць Японцы ў Беларусь, ходзяць, вытворчасць глядзяць, школы глядзяць, універсітэты… У іх пытаюцца: “Ну, і як вам усё гэта падабаецца?”. “Дзеці у вас добрыя”, — кажуць. “А што яшчэ?” — “А ўсё, што вы робіце рукамі…”.

Мы сапраўды пераемнікі савецкай адукацыі, але ж яна ніколі не была лепшай

Існуе такая ідэаялогія, што савецкая сістэма адукацыі была найлепшай. У чымсьці яна сапраўды была вельмі дасканалая, напрыклад, мы дасягнулі вельмі значных поспехаў у Савецкім саюзе ў галіне прафесійнай адукацыі і трохі ў галіне натуральных навук — прыродазнаўства і г.д… Вось і ўсё, чым мы маглі ганарыцца. Усё астатняе было вельмі і вельмі кепска.

А што мы ўзялі сабе цяпер з той савецкай адукацыі? І чым сучасная сістэма адукацыі Беларусі адрозніваецца ад той, што была ў тыя часы?

Што мы маглі б узяць і што было сапраўды ў Беларусі лепшым — гэта ўзровень прафесійна-тэхнічнай адукацыі. Беларусь, як зборачны цэх, была пляцоўкай для адпрацоўкі метадаў прафесійнай адукацыі. Гэта нам дасталася, але ж мы не па-гаспадарску з гэтым абышліся. І на сённяшні дзень у значнай ступені гэтая сістэма зруйнаваная.

Сярэдняя адукацыя ў нас і была сярэдняя — такая, як і паўсюль у Савецкім саюзе. Тут ганарыцца не было асабліва чым, трэба было яе як мага хутчэй рэфармаваць. Вышэйшая адукацыя ў нас была дрэнная. У краіне і на той момант не было ніводнага сапраўднага універсітэту. І трэба было хуценька рабіць універсітэт сапраўднага ўзроўню, але гэтага так і не адбылося.

Таму ад савецкай адукацыі мы атрымалі тое, што атрымалі — не па-гаспадарску абышліся з тым, што мелі добрага. І не хапіла ні палітычнай волі, ні мазгоў, каб палепшыць тое, што было не вельмі добра.

Цяпер у нас “платнікаў” сярод студэнтаў становіцца усё больш. Гэта нармальна ці, можа, з-за гэтага падае якасць навучання? Бо, па ідэі, тыя, хто паступае на бясплатнае, — у іх лепшыя веды, а паколькі іх становіцца ўсё менш і менш, то і планка ведаў заніжаецца?

Так, год ад году колькасць “платнікаў” расце. Гэта ўжо пытанне кіравання і адсутнасці акадэмічных свабод. Кіраўніцтва Ўніверсітэта разумее, што студэнцкая плата становіцца адной з галоўных крыніц фінансавання, і гэта жывыя грошы, якія адміністрацыі вельмі важныя… Таму, яны, кіруючыся эканамічнымі меркаваннямі, пачынаюць кіраваць сваім універсітэтам так, што пачынаюць, напрыклад, патрабаваць ад выкладчыкаў зніжаць планку і патрабаванні… І гэта ўсё яшчэ больш вядзе да зніжэння планкі навучання.

А тое, што да нас едзе вучыцца шмат кітайцаў, — гэта значыць, што ў нас добрая сістэма адукацыі, ці тое, што яна проста танная? Інакш чаму тады не едуць такімі колькасцямі студэнты з Еўропы?

Вы самі і адказалі на сваё пытанне: адукацыя не проста танная, яна яшчэ і не патрабавальная. На жаль, кітайскія і в’етнамскія студэнты нават не намагаюцца вывучыць мову, на якой атрымліваюць адукацыю. Таму іх бяруць проста за грошы, і ніхто не клапоціцца пра тое, каб яны выйшлі спецыялістамі. Менавіта гэта і прываблівае нашыя навучальныя ўстановы браць студэнтаў з Кітаю.

Кажуць, што ў нашых ВНУ вельмі добра рыхтуюць тэарэтыкаў, але не практыкаў. І таму пасля ўніверсітэтаў студэнты часта нічога не ўмеюць рабіць практычна і навучаюцца нанова ўжо на працы… Для чаго тады ўвогуле нашыя ВНУ?

Гэта дурны міф, які трэба проста адразу дыскрэдытаваць. Тэарэтыкаў у нас ніхто ўвогуле не рыхтуе! Няма ў нас тэарэтычнай падрыхтоўкі. Тэорыя — гэта тое, што можа быць падмуркам, на якім узнікае практыка. У нас жа рыхтуюць паэтаў і тупаватых выканаўцаў, а не тэарэтыкаў. Чамусьці дыскрэдытавалі вельмі добрае паняцце — тэорыя. Тэорыя — гэта тое, без чаго немагчымая практыка. А ў нас балбатуноў называюць тэарэтыкамі.

Як раз-такі паэтаў у нас і не рыхтуюць… Людзі вымушаны ехаць у Маскву, каб вучыцца ў тым жа Літінстытуце, напрыклад.

Я кажу пра паэтаў у платонаўскім сэнсе — гэта такое кепскае лаянкавае слова. Паэтаў, якія фантазіі выдаюць за схемы, тэорыі і паняцці, адарваныя ад рэальнага жыцця… Гэта не значыць, што я Хадановіча маю на ўвазе. А тое, што не рыхтуюць сапраўдных паэтаў, то ў нас увогуле гуманітарная адукацыя ніжэй за усялякую крытыку.

Значыць, у нас універсітэты ні тэарэтыкаў не рыхтуюць, ні практыкаў?

Ну, а якая можа быць практыка без тэорыі? Ёсць вялікая розніца і трэба ў гэтым разбірацца. Ніякая вышэйшая адукацыя не павінна рыхтаваць чалавека да патрабаванняў прадпрыемстваў, калгасаў і г.д. Вышэйшая адукацыя дае чалавеку шырокі светапогляд, яна дазваляе яму самому працягваць вучыцца праз усё жыццё. І яна дае яму магчымасць прыйсці на працоўнае месца і хутчэй за тых, хто не мае адукацыі, адаптавацца.

Трэба адрозніваць два працэсы — адукацыю і падрыхтоўку кадраў. Гэта розныя працэсы. Гэта ПТВ павінны рыхтаваць чалавека да таго, каб ён прыйшоў і пачаў працаваць на сваім працоўным месцы. А навучанне ў ВНУ рыхтуюць на ўсё далейшае жыццё. Таму давайце не распаўсюджваць каштоўнасці ПТВ на каштоўнасці вышэйшай адукацыі.

Спачатку вышэйшая адукацыя — гэта проста адукацыя: шырокі светапогляд і набыванне здольнасцяў вучыцца самому праз усё жыццё. Пасля на гэтай базе даецца падрыхтоўка. Так будуецца адукацыя ў лепшых амерыканскіх і еўрапейскіх ВНУ — 5 гадоў адукацыі і адзін год на падрыхтоўку. А не як у нас: прыходзіць чалавек у педагагічны інстытут і яго пачынаюць спачатку вучыць быць настаўнікам — даюць яму нейкія методыкі… Калі ён праз 5 гадоў скончыць гэты інстытут і трапіць у школу, гэтыя методыкі ўжо састарэюць.

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Літаратура

Генрых Далідовіч у праграме «Кантэкст». Глядзеце новы выпуск!

ГА «Саюз беларускіх пісьменнікаў» працягвае свой відэапраект — цыкл літаратурных гутарак «Кантэкст». У кожным «Кантэксце» вас чакаюць інтэрв’ю з вядомымі беларускімі літаратарамі, а таксама іх аўтарскія...

valiancina_shauchenka
Літаратура

Новая кніга «Беларускага кнігазбору»: украінскі дзіцячы бестселер па-беларуску

У кнігі «36 і 6 катоў» дзіцячай пісьменніцы Галіны Удавічэнка толькі ва Украіне — 35 перавыданняў, 149 тысяч асобнікаў! Пра беларускае выданне Нашай Ніве расказваюць самі перакладчыкі, дружная...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Дзве матрыцы і адна Галгофа Аляксея Навальнага

Алесь Кіркевіч піша на budzma.by пра феномен расійскага палітыка Аляксея Навальнага Навальны зрабіў смелы ўчынак. Не паспрачаешся. Менавіта таму найбліжэйшым часам ён будзе піць зусім не нямецкае піва,...

valiancina_shauchenka
Літаратура

Рахункі вядомага беларускага выдавецтва заблякаваныя. Як можна яго падтрымаць?

15 студзеня ў выдавецтва «Янушкевіч» прыйшлі з аглядам супрацоўнікі Дэпартамента фінансавых расследаванняў. Дырэктара выдавецтва Андрэя Янушкевіча выклікалі на допыт. Увечары яго адпусцілі, але цяпер...

Апошнія навіны

    Літаратура
    Генрых Далідовіч у праграме «Кантэкст». Глядзеце новы выпуск!
    Літаратура
    Новая кніга «Беларускага кнігазбору»: украінскі дзіцячы бестселер па-беларуску
    Грамадства
    Дзве матрыцы і адна Галгофа Аляксея Навальнага
    Літаратура
    Рахункі вядомага беларускага выдавецтва заблякаваныя. Як можна яго падтрымаць?
    Культура
    Былы палац культуры ў Гродне стане музеем
    Краіна
    Заўтра чакаецца рэзкае пацяпленне. Чым гэта небяспечна?
    Літаратура
    Выйшаў Альманах беларускіх пісьменнікаў замежжа «Беларус» за 2020 год. Абвешчаны прыём тэкстаў у наступны выпуск
    Грамадства
    Улады забаранілі перавод часткі ахвяраваньняў беларускім сіротам, дзецям з анкалёгіяй і пацярпелым ад гвалту
    Грамадства
    Міністр інфармацыі прыгразіў заблакаваць TUT.BY
    Грамадства
    Праваслаўны святар і студэнткі Медуніверсітэта пачалі галадоўкі салідарнасці з палітвязнем Лосікам
    Краіна
    У маразы пад Гродна знайшлі новы від птушак для Беларусі - качку-каралінку
    Замежжа
    Цяпер яшчэ і Нартумбрыя
    Гісторыя
    Спрэчнае жыццё бацькі беларускай граматыкі
    Грамадства
    «Зіма ваша, вясна — наша». Вадзім Мажэйка пра сыход з унівэрсытэту фізкультуры і стратэгічную перамогу
    Літаратура
    Пачаўся прыём заявак на прэмію «Дэбют» імя Максіма Багдановіча

Афіша

  • 20.01 19:00Анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава
  • 21.01 19:00Літаратурна-музычнае мерапрыемства “Мой Багдановіч”
  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: Пуцін на беларускай сцежцы
    • Інфармацыйныя спецаперацыі супраць Беларусі ў заходніх СМІ
    • 29-гадовы дырэктар Нацыянальнага гістарычнага музея пакідае пасаду
    • «Выпадкаў несправядліва асуджаных у Беларусі вельмі шмат»
    • «Словы мацней»: Галіна Казіміроўская чытае твор Міхася Чарота

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM