Вершы Сыса у выкананьні “Палацу”, Касі Камоцкай, Аляксандра Памідорава, Vinsent’а, Сяржука Долгушава, Андрэя Мельнікава, Ілоны Карпюк, Алены Аракелян, Алеся Кот-Зайцаў і самога паэта.
“У 1988 годзе выпадкова ў адным памяшканьні сабралася пяць найлепшых беларускіх паэтаў. Чаму найлепшых? Таму што мы ўпяцерох вырашылі, што мы найлепшыя, што мы любім адзін аднаго і што мы вырашым нарэшце хто ў Беларусі найлепшы паэт. Гэта былі Ўладзімір Някляеў, Леанід Дранько-Майсюк, Анатоль Сыс, Уладзімір Сцепаненка і я. І мы прачыталі па адным вершы самым найлепшым і потым кожны назваў лепшага з нас. І так атрымалася, што мы прызналі, што найлепшы з нас – Анатоль Сыс”. Гэтую гісторыю прыгадаў Адам Глобус на канцэрце памяці Анатоля Сыса ў Чырвоным касцёле ў 2006 годзе. Песень на вершы найлепшага беларускага паэта пры яго жыцці склалася не так і шмат. Больш актыўна, як падаецца, да яго творчасці звяртаюцца ў нашыя дні. Вашай увазе – падборка абраных песень, напісаных на Сыса і паводле Сыса – у час Сыса і пасьля Сыса.
Уласна і сам паэт нібы сьпяваў, калі чытаў свае вершы. Рэдкая справа, каб на галоўнай сцэне “Басовішча” чыталася паэзія. Захаваўся запіс, як Анатоль Сыс выступае на фэсьце музыкі маладой музыкі.
Аўтар знакавай песні “Гэта мы!” пяе на вершы Сыса яшчэ з пачатку 90-х, але гэтая кампазыцыя запісаная ў 2008 для праекту “Сысаў псалтыр”. Андрэй называе песьню “Слёзы” блюзам, бо ў верша відавочна блюзавая рытміка. Назваць адзін з сваіх альбомаў “Сысаў псалтыр” выканаўца вырашыў тады, калі адчуў, што ў гэтым творы ёсць паралелі з першымі трыма вершамі трэцяга Псальма.
Ilo&friends – Сланечнікі
Гэты ж безназоўны верш са зборніку “Пан Лес” убачыла па-свойму Ілона Карпюк ды яе праект Ilo&Friends. Са слоў сьпявачкі, гэта верш, які немагчыма абмінуць увагаю. Музыкі імкнуліся надаць гэтай кампазіцыі пазітыву, хоць сам тэкст аптымістычным не назавеш. Кампазіцыю ўпрыгожыў саксафон Клаўдзія Багусловіча. Сябра Сыса, добры знаўца паэзіі і музыкі – Алесь Бяляцкі як пачуў гэтую песьню, заасацыяваў яе з Pink Floyd часоў Division Bell. Ilo&Friends лічаць “Сланечнікі” настолькі важным творам у сваімі рэпертуары, што назвалі ў гонар яе свой альбом (2011), зрабілі цудоўны кліп. Песьня таксама стала саўндтрэкам да стужкі Мікола Ваўранюка “Сыс пра Сыса”.
“Пісаць на Сыса проста немагчыма, бо ў яго вершы самадастатковыя і яны самі па сабе жывуць”, – неяк казала Кася, якраз перад выкананьнем блоку песень на яго вершы. Частка верша “Сэрца” з нізкі “Песні пра сына” была пакладзеная на музыку гуртом “Новае Неба” і выйшла на CD «Цэпеліны” у 1999 годзе. Песьня атрымала назву “Залатыя краты”.
BosaeSonca – Псыхіятрычная
Гэтая цудоўная кампазіцыя напісаная паводле фрагменту з паэмы “Алаіза”, яна адкрывае акустычны альбом гурта Алеся Ката-Зайцава “Адпусьці”. Алесь наогул зьяўляецца вялікім прыхільнікам паэзіі Сыса і называе яго адным з сваіх улюбёных паэтаў.
Vinsent – Паэт
Праграмны твор Сыса з зборніку “Пан Лес” (1989) ўразіў Вінсэнта. Уразіў настолькі, што спявак вырашыў пераўвасобіцца ў гэтага самага паэта, скарыстаўшы бадай што самы галоўны фотаздымак Сыса. Верш Вінсэнт вырашыў не праспяваць, а прадэкламаваць для праекту “Літара-А”.
Лідэр гуртоў Fratrez і Vuraj, арганізатар “Сьпеўных сходаў” – вялікі аматар паэзіі Сыса. Па нэце гуляе яго “Птушка трохкрылая” на малавядомы верш паэта. Пакладзены ім на музыку і верш “Колькі” з зборніку “Агмень” (1988), які крануў сьпевака сваім рэвалюцыйным духам. “Гэта крык з глыбіні, які больш не спыніць і не стрымаць. У ім – набалелае, унутраны боль за цяперашні час, за краіну і за яе лёс”, – тлумачыць выканаўца свой выбар. Запіс гэтай песьні зроблены на радыё Свабода ў 2013.
Кася Камоцкая – Мая белая лебедзь
Бадай што адна з самых вядомых песень на Сыса і адна з галоўных візітовак Касі Камоцкая. Яна ўвайшла ў складанку “Вольныя танцы. Слухай сваё” – першую ў гісторыі CD-складанку беларускамоўных выканаўцаў. Музыку да яе Кася напісала разам з салістам гурта “Kriwi» Зьмітром Вайцюшкевічам, які задумаўся ўжо пра пачатак сольнай кар’еры. Сьпявачка прыгадала, што калі яна прасьпявала ўпершыню гэтую песьню, першая рэакцыя знаўцы мовы Вінцук Вячорка была такая: “У беларускай мове лебедзь няма слова “лебезь” у жаночым родзе, толькі ў мужчынскім”. А потым зрабіў паўзу і дадаў: “А цяпер ёсць”.
Павал і Алена Аракеляны – Я дарэшты ў тваёй уладзе
Вядомы беларускі саксафаніт і піяніст Павал Аракелян упершыню прачытаў вершы Сыса і абамлеў: “Ягоная паэзія кранула мяне, як не кранала паэзія ніколі, яна аказалася да болю блізкай і гэта ўсё скончылася паўнавартаснай музычнай праграмай на яго вершы”. “Я дарэшты ў тваёй уладзе” – частка з той праграмы, задуманай у 2012 годзе. У працу над ёй уключыліся таксама джазавая спявачка Алена Аракелян, сястра Паўла, і гітарыст этна-трыё “Троіца” Юры Дзмітрыеў. Песні створаныя і выконваюцца на канцэртах Аракелянаў. Сярод іншага пакладзеныя на музыку вершы «Пайду туды, адкуль прыйшоў», «У нябёсах маіх дагараюць вагні», «Апакаліпсыс», «Натхненьне». Музыкі шукаюць фінансаваньне, каб праграму належным чынам запісаць у студыі.
Твор, які гарманічна ўліўся ў рэпертуар гурта Алега Хаменкі невыпадкова прымаецца публікай за народны, хоць і ўзяты з зборніка Сыса “Пан Лес” (1989). У зборніку верш так і пазначаны “З народнага”. Ён прысвечаны даўняму беларускаму звычаю: калі нецвярозы сын запозна вяртаўся дадому, маці не пускала яго ў хату, ажно да таго моманту, пакуль ён не сустрэне світанак і не “ачысьціцца”, пабачыўшы Сонца. “Птушка” увайшла ў альбом “Палацу” – “Кола грукатала” (2012).
BosaeSonca – Неба
Увасоблены музычна фрагмент з паэмы “Алаіза” – узорны прыклад па спалучэньню паэзіі і музыкі. Для аўтара кампазіцыя Алеся Ката Зайцава, які выконвае гэты твор практычна на кожным сваім выступе з гуртом BosaeSonca, гэтая песьня зьяўляецца ўласна ўвасабленьнем Беларусі ў вобразах і словах. “Яна крыху сумная, але сум гэты сьветлы і чысты. Думаецца мне, што ў нейкай ступені так Беларусь і жыве — у чыстым, сьветлым суме”, — кажа Алесь.
Аляксандр Памідораў – Поўня
Памідораў называе Сыса “найвялікшым пасля Купалы беларускім паэтам” і часта выконвае на сваіх сольных выступах песні на яго вершы. “Поўня” (і яшчэ адна кампазіцыя – “Песня пра сына”) упершыню прагучалі на канцэрце-памяці Анатоля Сыса ў Чырвоным касцёле ў 2006. Неўзабаве будзе выкладзены бутлег з запісам таго ўнікальнага канцэрту, дзе свае песні на Сыса спяваць Кася Камоцкая, гурты “Палац” і Indiga, Аляксандр Памідораў і Лявон Вольскі.
Сяргей Будкін
