• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
10.01.2013 | Літаратура

Ганна Янкута: Разгрузачная дыета ад Кірыла Дубоўскага

Артыкул пра “Добры раман” Кірыла Дубоўскага (насамрэч, канечне, “Хороший роман”, але моўная аднастайнасць тэксту і ўсё такое абавязвае) мог бы пачынацца развагамі пра легітымізацыю ў беларускай прасторы рускамоўнай літаратуры ці лёгкага чытва, аднак і сама кніга, і большасць водгукаў на яе (у асноўным нефармальных) сведчыць пра тое, што ніякай асаблівай патрэбы ў гэтым няма: ад таго, што ў свеце з’явілася яшчэ адна рускамоўная беларуская кніга, “ў” з нашага алфавіту не знікла і Максім Багдановіч (які, дарэчы, і сам пісаў па-руску) у труне не перавярнуўся. А таму адразу ж залучаем Кірыла Дубоўскага ў беларускія пісьменнікі — і наперад!

Дарэчы, беларуская мова ў кнізе Дубоўскага вельмі нават ёсць: так называецца цэлае апавяданне (між іншым, адно з маіх любімых), дзе аўтар ацэньвае ролю беларускай мовы ў сваім нялёгкім пісьменніцкім жыцці. Гэтае іранічнае апавяданне, як на мяне, — цудоўная рэклама нашай “ільняной і жытнёвай”, бо ўяўляе сабой досыць рэдкі выпадак, калі “баравая ў казачнай красе” можа прымусіць чытача добразычліва ўсміхнуцца, і не таму, што Кірыл Дубоўскі выставіў яе на смех, а таму, што здорава ўмее гуляцца са штампамі. Беларуская мова ў выглядзе мужыка з каўтуном, якая такую колькасць людзей прымусіла пісаць пра гаротную зямельку замест таго каб пісаць пра тое, пра што сапраўды хочацца, — адзін з самых удалых вобразаў Дубоўскага, які на праверку выяўляецца нашмат сур’ёзнейшым, чым здавалася на першы погляд.

Яшчэ адзін прыклад гульні — гэтым разам са знакамітай песенькай пра пешаходаў, што няўклюдна бягуць па лужынах, — можна знайсці ў апавяданні “Раз на год” (“Раз в году”). Аўтар паказвае, што будзе, калі аднойчы песенька пачне спраўджваецца, і вось чараўнік у верталёце аказваецца далёка не такім добразычлівым і бяскрыўдным, як магло падацца ў дзяцінстве. Бо паспрабуйце спачатку з’есці пяцьсот эскімо!

Але вернемся да самой кнігі. Нечаканай для зборніка апавяданняў назве “Добры раман” тлумачэнне даецца ўжо ў першым, аднайменным, творы: кожны чалавек можа напісаць адзін добры раман — пра сваё жыццё, і калі разбіць яго на апавяданні, будзе нават лепш. І хаця героі апавяданняў Дубоўскага самыя розныя, пасля прачытання кнігі ствараецца ўражанне, што герой у яе ўсё ж адзін. Гэты герой глядзіць на свет вачыма аўтара і расказвае пра такія знаёмыя нам усім рэчы: Свіслач, піва “Аліварыя”, кінафармат “4х4”, расказвае так, нібыта аўтар усё гэта ўзяў жыўцом з рэальнага свету. Менавіта таму ў герою апавядання “Беларуская мова”, якога завуць Паша, вельмі хочацца ўбачыць яшчэ аднаго беларускага пісьменніка — Паўла Анціпава, а ў галоўным персанажы апавядання “Героі” — самога аўтара. Здаецца, гэта нярэдкая апошнім часам у беларускай літаратуры з’ява — калі аўтар піша кнігу больш пра сябе, чым пра выдуманыя падзеі і выдуманых людзей, і хаця ў любым выпадку доля мастацкай выдумкі ўсё адно застаецца даволі высокай, ствараецца ўражанне, што многія творы і з “Добрага рамана” Кірыла Дубоўскага, і з “Дыпломнай працы” таго ж патэнцыйнага героя “Беларускай мовы” Паўла Анціпава, і з іншых кніг іншых пісьменнікаў — гэта хутчэй апісанне свайго жыццёвага досведу, чым яго мастацкае пераасэнсаванне.

 

Што зусім не перашкаджае апавяданням Кірыла Дубоўскага быць лёгкімі, вясёлымі і смешнымі — смешнымі па-добраму, бо па ўсім відаць, што аўтар ставіцца да сваіх герояў з нязменнай цеплынёй. У апавяданні ён (будзем усё ж думаць, што гэта менавіта ён, а не проста выдуманы персанаж) і сам прызнаецца, што хоча, каб усе былі шчаслівыя. Персанажы Дубоўскага — сімпатычныя і вельмі схематычныя, яны цікавыя аўтару не самі па сабе, а як удзельнікі нейкіх падзеяў, а для гэтага псіхалагічная глыбіня зусім не абавязковая. І загадкавыя краказяблікі, і абаяльныя графаманы (няйнакш, унукі Боба Іванавіча і Марса Марсавіча Паўла Анціпава) — усе яны нібыта марыянеткі вулічнага тэатру, мэта якога — захапіць увагу мінакоў. Многія яго кароткія гісторыі падобныя да анекдотаў, бо ў сучаснай літаратуры, нават калі яна не мае вонкавых прыкмет постмадэрнізму, адна з найважнейшых задач — павесяліць чытача, рассмяшыць яго: татальная іронія і самаіронія не пакідае часу для сумнага і сур’ёзнага. Гэта вельмі заўважна і на прыкладзе многіх сучасных беларускіх вершаў. Так, напрыклад, у вершы Андрэя Хадановіча “Парная лічба” альбо вершы Андрэя Адамовіча “Парады маладому верлібрысту” іранічная канцоўка грае далёка не апошнюю ролю. А таму можна сказаць, што забаўныя, іранічныя развязкі многіх апавяданняў Дубоўскага — гэта Zeitgeist, і нечаканасць іх вельмі нават чаканая. Але менш забаўнымі самі гісторыі ад гэтага не робяцца.

Адзін з самых смешных цыклаў у зборніку — “Замалёўкі пра коўку” (“Зарисовки про ковку”). Ужо сама ідэя напісаць апавяданне пра рускую коўку здольная выклікаць смех, і чытач загадзя ведае: калі апісаная ў тэксце сітуацыя будзе адпавядаць патрабаванням конкурсу, вынесеным у эпіграф (конкурс прысвечаны творам пра коўку), апавяданне апрыёры мусіць быць бязглуздым. І гэтая перадвызначаная самім аўтарам бязглуздасць твора, які ён сядае пісаць, і чаканая чытачом недарэчнасць у тэксце, які ён сядае чытаць, стварае моцны камічны эфект: усе аўтарскія і чытацкія чаканні спраўджваюцца, перад намі сапраўды замалёўкі пра коўку, патрабаванне конкурсу выкананае, і адзінае, што можа выклікаць гэтая запраграмаваная сітуацыя, — смех: смех аўтара з самога сябе і смех чытача з апавядання. Не ведаю, ці выйграў Кірыл Дубоўскі конкурс апавяданняў пра рускую коўку (а інтэрнэт не дасць схлусіць: такі конкурс і праўда быў калісьці абвешчаны), але прыз чытацкіх сімпатыяў ён несумненна заваяваў.

Даўно вядома, што ў беларускай літаратуры не ўсё добра з эротыкай. Таму нядзіўна, што самае няўдалае ў зборніку апавяданне прысвечанае сэксу, ці дакладней не-сэксу, калі ўлічыць, што называецца яно “Не здрада” (“Не измена”). Рэч тут зусім не ў ханжаскім настроі крытыка, а ў тым, што, як і многія іншыя беларускія творы з эратычнымі сцэнамі (напрыклад, адпаведныя эпізоды ў раманах Юрыя Станкевіча), гэтае пакідае пасля сябе толькі адно пытанне: дзеля чаго? Калі аўтар збіраўся такім чынам выказаць нейкую думку, то за эпатажнасцю апісанай сітуацыі яна засталася незаўважнай, калі ж хацеў чытача ўзбудзіць, то спосаб для гэтага быў абраны, мякка кажучы, даволі сумнеўны.

У “Добрым рамане” Кірыла Дубоўскага, як і ў любым жыцці, аднойчы надыходзіць навагодняя ноч, у якую бязлітасны Дзед Мароз гатовы выканаць адно самае даўняе, самае забытае і самае непатрэбнае жаданне. Гісторыі студэнтаў, мэнэджараў сярэдняга звяна і графаманаў часам здаюцца падобнымі да літаратурнага коміксу: чытаецца лёгка і забаўна, мазгоў не загружае. Аднак у гэтым рамантычным (не блытаць рамантычнасць з рамантызмам!) і показкавым зборніку лёгкасць — хутчэй перавага. Бо лёгкасць чытання тут — гэта не толькі разгрузка для мазгоў, але і калі словаў у тэксце амаль не заўважаеш, а гэта значыць, што ўсе яны стаяць на сваіх месцах.

Ганна Янкута

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Літаратура

Максім Знак піша ў СІЗА раман — гатовыя ўжо два тамы

Жонка сябры прэзідыума Каардынацыйнай Рады Максіма Знака, які амаль паўгода знаходзіцца пад вартай, распавяла «Белсату»...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Часопісаў, якія адмовіўся прадаваць «Белсаюздрук», за 2 дні прадалі больш, чым за месяц

Пасьля таго, як 5 сакавіка «Белсаюздрук» адмовіўся прадаваць папулярныя часопісы «Наша гісторыя», «Дуду» і «Асьцярожна,...

valiancina_shauchenka
Краіна

Жанчыны эпохі БНР: выхад з гістарычнага ценю

Рух нацыянальнага Адраджэння першай чвэрці ХХ стагоддзя, нацыятворчыя працэсы на руінах Расійскай імперыі ўзнялі...

valiancina_shauchenka
Літаратура

«Закахацца можна ў мужчыну ў электрычцы. Народзіцца дзясятак вершаў, а ён не дазнаецца пра гэта». Гутарка з пісьменніцай Раісай Баравіковай

«Пра многіх пісьменнікаў ходзяць самыя неверагодныя чуткі», — загадкава пасміхаецца паэтка Раіса Баравікова. Выдумкі...

Апошнія навіны

    Літаратура
    Максім Знак піша ў СІЗА раман — гатовыя ўжо два тамы
    Грамадства
    Часопісаў, якія адмовіўся прадаваць «Белсаюздрук», за 2 дні прадалі больш, чым за месяц
    Краіна
    Жанчыны эпохі БНР: выхад з гістарычнага ценю
    Літаратура
    «Закахацца можна ў мужчыну ў электрычцы. Народзіцца дзясятак вершаў, а ён не дазнаецца пра гэта». Гутарка з пісьменніцай Раісай Баравіковай
    Музыка
    «Трудна сначала, прыятна патом». Гурт «РСП» расказаў пра сваю адседку і турэмны альбом
    Культура
    Уладзімір Цэслер прысвяціў новы твор беларускім жанчынам
    Гісторыя
    Алавянае войска. Як настаўнік з Гродна выкладае школьнікам гісторыю з салдацікамі і салідамі
    Культура
    Ціск на культуру: арганізатарам Moving Art Festival адмовілі ў пляцоўцы ў апошні момант. Усё пераносіцца
    Грамадства
    Родная мова цяпер — гэта штодзённы адзіночны пікет
    Замежжа Музыка
    Песню мегапапулярнага беларускага рэпера Алега ЛСП заблакавалі ў Расіі
    Грамадства Адукацыя
    У Гродзенскім універсітэце з прафесарам, які напісаў у жніўні адкрыты ліст Лукашэнку, не працягнулі кантракт
    Замежжа Кіно
    «Недарэчны трах, або Вар’яцкае порна» атрымаў галоўны прыз Берлінале
    Музыка
    Оперная спявачка, якая троліць чыноўнікаў і сілавікоў. Хто такая Маргарыта Ляўчук?
    Гісторыя
    Як апраналіся беларускі 100 гадоў таму? З'явіўся каталог традыцыйнага адзення
    Літаратура
    125 гадоў з дня нараджэння Кандрата Крапівы

Афіша

  • 08.03 20:00Зміцер Вайцюшкевіч запрашае сустрэць вясну разам!
  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • «Топи» vs «Сфагнум»: вельмі падобна, але...
    • «Складаю навіны ў крыжыкі». Мастачка сабрала пратэсты ў «Гісторыю беларускай выжыванкі»
    • «Асцярожна, тут могуць быць бчбэшнікі». Як у Купалаўскім прайшоў першы спектакль пасля прэзідэнцкіх выбараў
    • Звольнены дырэктар магілёўскага музея запусціў адукацыйную праграму на Youtube
    • Вольга Бабкова: «Жывём, хоць і дыхаць цяжка»

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM