• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
07.03.2013 | Навіны "Будзьма!" Літаратура

Літаратура эміграцыі, якая здзівіць і рассмяшыць

Дзённікі юнака ў акупаваным Мінску і вясёлыя фельетоны. Навуковае даследаванне жанраў і літаратурны альманах. Чатыры абсалютна розныя кнігі эміграцыйнай спадчыны былі прэзентаваныя ў кнігарні “логвінаЎ”.

Ежа для літаратуразнаўцаў

Два з прадстаўленых выданняў зацікавяць пераважна даследчыкаў літаратуры. Таму на прэзентацыі ім надавалася менш увагі. Вядоўца імпрэзы, гісторык Наталля Гардзіенка, сказала колькі словаў пра кожнае.

Альманах “Запісы Беларускага інстытута навукі і мастацтва”, які існуе з 1953 года, выходзіць у Нью-Ёрку апошнім часам раз на год. Новы нумар прысвечаны беларускай літаратуры — як эміграцыйным пісьменнікам, так і літаратарам метраполіі, пераважна міжваеннага перыяду. Тут змешчаныя фотаархівы пісьменніка Юркі Віцьбіча, даваенныя дакументы літаратуразнаўцы Антона Адамовіча і ягонае ліставанне з паэтам Міхасём Кавылём, дзе ён вучыць яго пісаць санеты, а таксама поўная бібліяграфія Максіма Багдановіча ў нямецкамоўным і эміграцыйным друку.

У кнізе амерыканскага беларуса, архівіста, даследчыка Лявона Юрэвіча “Жанры” разглядаюцца некаторыя напрамкі беларускай эміграцыйнай літаратуры. Тут ёсць тэксты, прысвечаныя спецыфічнаму гумару дыяспары, травелогам — нататкам эмігрантаў пра падарожжы, у тым ліку і на радзіму, у БССР. Надаецца ўвага біяграфіям, перакладам, што рабіліся за мяжой, ды іншым жанрам, якія існуюць у эмігранцкім асяродку. Кніга зрабілася дваццаць першым выданнем у серыі “Бібліятэка Бацькаўшчыны”, якая папулярызуе веды пра беларускую дыяспару. Ніна Шыдлоўская, старшыня Рады Згуртавання беларусаў свету “Бацькаўшчына”, адзначыла: “Кнігі, што выходзяць у гэтай серыі, вучаць, як захоўваць Беларусь незалежна ад таго, дзе ты жывеш. Бо для нас як нацыі не вельмі вялікай і з цяжкай доляй вельмі важна, каб беларускае жыццё існавала не толькі на радзіме, але і  ў тых краінах, куды воляй лёсу трапляюць нашыя людзі”.

Беларускі Ільф і беларускі Пятроў

Наступныя дзве кнігі могуць стаць адкрыццём не толькі для знаўцаў беларускай эміграцыі, а для любога прыхільніка добрага чытва. Пра іх гэтым вечарам казалі шмат, з захапленнем і гарачымі заклікамі “чытаць усім”.

Даследчык Ціхан Чарнякевіч прызнаўся, што да таго, як атрымаў прапанову зрабіцца рэдактарам-укладальнікам кнігі Лявона Савёнка “Творы”, ніколі не чуў пра гэтага аўтара. У кнізе сабраныя даэміграцыйныя творы пісьменніка-фельетаніста і тэксты, напісаныя падчас акупацыі, якія пасля яго ад’езду ў ЗША былі незаслужана пакінутыя без увагі на радзіме.

“Лявон Савёнак — адзін з найлепшых сатырычных пісьменнікаў савецкага часу, гэта беларускі Ільф і Пятроў. У 1920-я гады ён быў карэспандэнтам газеты “Савецкая Беларусія”, на той час яшчэ беларускамоўнай, і там друкаваў свае фельетоны. Безумоўна, тэмы былі спецыфічныя, часта даводзілася “адгукацца на задачы кампартыі”, але пісаў ён так па-майстэрску, што кожнае слова ажно звінела. Калі я перадрукоўваў іх у чытальнай зале, часам ажно не мог стрымацца ад смеху, — кажа Чарнякевіч, на думку якога сатырычны талент Савёнка можна паставіць нават вышэй за талент Мрыя. — Абсалютна незразумела, як некаторыя фельетоны маглі быць надрукаваныя ў той час. Бо даводзячы пэўную з’яву рэчаіснасці да абсурду, ён паказваў ідыятызм некаторых сітуацый. Так што гэта быў апазіцыйны таварыш”.

“Дзённік 1943—1947” Дзмітрыя Сямёнава — хлопца, які не быў вядомым дзеячам ні на радзіме, ні ў эміграцыі, — з’яўляецца ўнікальным гістарычным дакументам. Запісы, якія выпадкова захаваліся ў сям’і аўтара, вяліся ў 1943 годзе ў акупаваным Мінску і падчас уцёкаў за мяжу. Гісторыка Антона Рудака яны зацікавілі найперш як адлюстраванне тагачаснага моладзевага асяродку ў сталіцы.“Як ні дзіўна гучыць, у часе акупацыі ў Мінску моладзь фактычна далучылася да агульнаеўрапейскай інфармацыйнай і культурнай прасторы. Людзі глядзелі фільмы і слухалі музыку, папулярную ў Еўропе, чаго не было да вайны. Нават подпісы на фотаздымках і віншавальных паштоўках моладзь рабіла па-нямецку, — кажа Рудак. — Цікава, што Сямёнаў у перыяды захапленне рознымі дзяўчатамі ў запісах пераходзіць на рускую мову. Значыць, дзённік ён вёў не толькі для сябе ці нашчадкаў, але і каб даць пачытаць”.

Адкуль пайшлі “чарка і скварка”

Літаратурны крытык Ганна Кісліцына знайшла сувязь паміж дзённікамі Сямёнава і самым буйным сатырычным творам Савёнка “Запіскі эмігранта” (“Дзеннік Ів. Ів. Чужанінава”), бо яны апісваюць адну і тую ж рэчаіснасць, час акупацыі ў Мінску.

“Нядаўна я даведалася, што ў 1950-я гады ў Мінску была хваля антысемітызму. Мяне зацікавіла: як гэта магло быць пасля столькіх нявінных ахвяраў, беларусы ж павінны былі шкадаваць яўрэяў.  Прачытаўшы гэтыя тэксты, я зразумела, што беларусы маглі не бачыць не тое, што адбывалася побач з імі ў адным горадзе, а нават на суседніх вуліцах, — апавядае Кісліцына. — Калі ў Сямёнава слова “немцы” пару разоў згадваецца — танчылі разам ці гралі ў фанты, то ў Савёнка яго ўвогуле няма. Можна, аказваецца, пражыць на гэтай  тэрыторыі і не бачыць ворага, а бачыць толькі тое, што ўвасабляе беларускую нацыянальную ідэю — чарку і скварку. Кніга Савёнка разбіла маё ўяўленне, што гэтая актуалізацыя чаркі і скваркі з’явілася ў 1990-я. Бо ў кнізе гэты фразеалагізм згадваецца шматкроць: калі спачатку “чарка, скварка і цёплы жаночы бок пагладзіць”, то бліжэй да канца вайны пра бок ужо няма, відаць, трошку расхацелася”.

Ганна Кісліцына расказала, што твор Савёнка здзівіў яе многімі акалічнасцямі сталічнага жыцця: і апісаннем шлюбу пад акупацыяй, калі жаніліся дзеля некалькіх палітонаў ці мяхоў мукі, і запатрабаванасцю розных варажбітак, цыганак і хірамантаў, да якіх людзі хадзілі, каб дазнацца пра сваю будучыню, і раптоўнай рэлігійнасцю ў атэістычным асяродку.

“Здаецца, што смешнае магло быць ў той вайне? Але праз мову можна рассмяшыць, нават апісваючы самыя трагічныя сітуацыі. Гэта рэдкая кніга ад эмігрантаў, над якой ты не сядзіш і не нудзішся, разбіраючы складаную мову, а можаш проста павесяліцца”, — дадала яна напрыканцы і параіла ўсім яе прачытаць.

Аляксандра Дорская
Фота: Зарына Кандрацьева


Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Гісторыя

Жаночы дзень 8 сакавіка: як ён з'явіўся і навошта ён патрэбны? 5 невідавочных фактаў

У гэтым годзе 8 сакавіка свет у 110-ы раз адзначыць Міжнародны жаночы дзень. У нашай краіне гэта адно з самых любімых і масава...

valiancina_shauchenka
Каляндар

Каляндар на 8–14 сакавіка. Што святкуем? Па чым сумуем?

Прапануем вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная...

valiancina_shauchenka
Літаратура

Максім Знак піша ў СІЗА раман — гатовыя ўжо два тамы

Жонка сябры прэзідыума Каардынацыйнай Рады Максіма Знака, які амаль паўгода знаходзіцца пад вартай, распавяла «Белсату»...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Часопісаў, якія адмовіўся прадаваць «Белсаюздрук», за 2 дні прадалі больш, чым за месяц

Пасьля таго, як 5 сакавіка «Белсаюздрук» адмовіўся прадаваць папулярныя часопісы «Наша гісторыя», «Дуду» і «Асьцярожна,...

Апошнія навіны

    Гісторыя
    Жаночы дзень 8 сакавіка: як ён з'явіўся і навошта ён патрэбны? 5 невідавочных фактаў
    Каляндар
    Каляндар на 8–14 сакавіка. Што святкуем? Па чым сумуем?
    Літаратура
    Максім Знак піша ў СІЗА раман — гатовыя ўжо два тамы
    Грамадства
    Часопісаў, якія адмовіўся прадаваць «Белсаюздрук», за 2 дні прадалі больш, чым за месяц
    Краіна
    Жанчыны эпохі БНР: выхад з гістарычнага ценю
    Літаратура
    «Закахацца можна ў мужчыну ў электрычцы. Народзіцца дзясятак вершаў, а ён не дазнаецца пра гэта». Гутарка з пісьменніцай Раісай Баравіковай
    Музыка
    «Трудна сначала, прыятна патом». Гурт «РСП» расказаў пра сваю адседку і турэмны альбом
    Культура
    Уладзімір Цэслер прысвяціў новы твор беларускім жанчынам
    Гісторыя
    Алавянае войска. Як настаўнік з Гродна выкладае школьнікам гісторыю з салдацікамі і салідамі
    Культура
    Ціск на культуру: арганізатарам Moving Art Festival адмовілі ў пляцоўцы ў апошні момант. Усё пераносіцца
    Грамадства
    Родная мова цяпер — гэта штодзённы адзіночны пікет
    Замежжа Музыка
    Песню мегапапулярнага беларускага рэпера Алега ЛСП заблакавалі ў Расіі
    Грамадства Адукацыя
    У Гродзенскім універсітэце з прафесарам, які напісаў у жніўні адкрыты ліст Лукашэнку, не працягнулі кантракт
    Замежжа Кіно
    «Недарэчны трах, або Вар’яцкае порна» атрымаў галоўны прыз Берлінале
    Музыка
    Оперная спявачка, якая троліць чыноўнікаў і сілавікоў. Хто такая Маргарыта Ляўчук?

Афіша

  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • «Топи» vs «Сфагнум»: вельмі падобна, але...
    • «Складаю навіны ў крыжыкі». Мастачка сабрала пратэсты ў «Гісторыю беларускай выжыванкі»
    • «Асцярожна, тут могуць быць бчбэшнікі». Як у Купалаўскім прайшоў першы спектакль пасля прэзідэнцкіх выбараў
    • Звольнены дырэктар магілёўскага музея запусціў адукацыйную праграму на Youtube
    • Оперная спявачка, якая троліць чыноўнікаў і сілавікоў. Хто такая Маргарыта Ляўчук?

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM