• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
07.04.2017 | Грамадства

Матрыца. Сіла і слабасьць беларускага нацыяналізму

Сяргей Харэўскі часам расказвае гісторыю пра самаспаленьне. У 15 гадоў ён прыйшоў да старэйшых студэнтаў-нацыяналістаў, маўляў, давайце што рабіць, і адзін зь іх, зьмераўшы Харэўскага поглядам, сказаў: «А давай ты ідзі самаспаліся, а мы дамо адпаведнае асьвятленьне».

ahon

Сваё беларускае самаспаленьне ўяўлялася панацэяй для беларушчыны. А яго не было. Незьлічоная колькасьць людзей была забітая, замучаная, зламаная за сваю беларускую ідэю, а так, каб нехта сам выйшаў і забіў сябе – такога не было. Таму пра гэта думалася. На мяжы 1970-80-х у падпольным часопісе «Люстра дзён» распавядалася пра Ромаса Каланту – маладога літоўца, які спаліў сябе ў Коўне ў 1972 годзе. Літаратуры пра гэта не было, таму друкаваліся жывыя ўспаміны літоўскай дзяўчыны, якая пра гэта ведала. Пазьней дазналіся пра Яна Палаха – чэскага студэнта, які самаспаліўся ў 1969-м.

– Свайго беларускага самаспаленьня не было, – канстатаваў Пісьменьнік.

– Чаму? – спытаўся Маленькі Прынц, – пабаяліся? Ня так моцна верылі ў сваю ідэю? Яна не была для іх канечна важнай, важнейшай за сьмерць? Ці сама ідэя не настолькі каштоўная, каб за яе самаспаліцца?

– Ідэя тут ні пры чым, – сказаў Пісьменьнік. – Уся справа ў характары беларускага нацыяналізму. Увогуле ў кожным нацыяналізме ёсьць дзьве плыні – закрытая і адкрытая. І ў залежнасьці ад таго, якая плынь дамінуе, такі і характар нацыяналізму. Беларускі нацыяналізм ад нараджэньня быў адкрыты. Вось глядзі. У літоўцаў ёсьць Томас Венцлава ці Рута Ванагайце. Іх паважаюць, яны прызнаныя інтэлектуалы. Але яны белыя вароны літоўскага нацыяналізму. Тое самае ў іншых нашых суседзяў. А беларускі нацыяналізм – гэта нацыяналізм белых варон. Зьяўляюцца ў нас, вядома, і чорныя, «сапраўдныя», але сама прырода нашага нацыяналізму іх маргіналізуе. Іх заўсёды мала.

– То бок, беларускі нацыяналізм ад прыроды слабы і ні на што ня здатны?

– Слабы ў пляне ўпартасьці, непераборлівасьці сродкаў, тупасьці часам – гэта так. Але ў тым самым ёсьць і сіла беларускага нацыяналізму. І калі гавораць, што час тупых, упартых, талібанскіх нацыяналізмаў незваротна мінуў, перад беларускім нацыяналізмам белых варон – адкрытая будучыня. Ён безабаронны перад нападнікамі, але ён жа ўвесь час мабілізуе, прываблівае да сябе вялікую колькасьць новых людзей, бо ён зусім не прымусовы, насамрэч прывабны, кажучы адным словам – добры.

Адкрыты нацыяналізм бясконца палемізуе. З часоў палемічнай літаратуры, што дамінавала як жанр у Вялікім княстве Літоўскім.

Характар беларускага нацыяналізму быў сфармуляваны ў часы «Нашай Нівы». Але калі прыгледзецца – ён вырас з ідэі краёвасьці і раней – ад студэнтаў-філаматаў, а яшчэ раней – з самога характару ВКЛ. Па сутнасьці сваёй гэта вельмі стары нацыяналізм і адначасова вельмі сучасны, вельмі пэрспэктыўны. Ідэі талерантнасьці, мультыкультуралізму і гармоніі заўсёды дамінавалі ў ім над праявамі лінейнага мысьленьня, нецярпімасьці і парадку.

У суседзкіх нацыяналізмах, як правіла, усё было наадварот – прыхільнікі гармоніі станавіліся маргіналамі ў агульнай масе прыхільнікаў парадку. Той жа літоўскі нацыяналізм умее быць жорсткім, ня гледзячы на тое, праз што пры гэтым даводзіцца пераступаць. Цяпер усё часьцей пішуць, што літоўцы самі зьнішчылі ўсіх габрэяў у 2-ю сусьветную вайну. Тым часам, нямецкія начальнікі ў Беларусі скардзіліся, што беларусаў ня надта прымусіш забіваць габрэяў і прасілі прыслаць украінцаў, латышоў ці тых жа літоўцаў. Ясна, што і беларусы-забойцы знаходзіліся, але прапарцыйна іх было столькі, колькі ў беларускім нацыяналізме парадку, гэта значыць, маргінальная частка.

Людзі, якія пазьней створаць БНР, яшчэ ў 1915 годзе прыдумалі Канфэдэрацыю Вялікага княства Літоўскага. Гэта быў краёвы праект і мусіў ажыцьцявіцца разам зь літоўцамі. Але ў 1918 годзе літоўцы, не сказаўшы ні слова, выходзяць з праекту і абвяшчаюць сваю асобную незалежнасьць. Сьледам беларусы абвяшчаюць БНР. У пэўным сэнсе гэта быў не зусім таго маштабу і той мультыкультурнасьці праект, які быў задуманы ад пачатку. Але характар БНР атрымаўся той самы, іншым ён быць ня мог, бо адлюстроўваў характар нацыяналізму.

– Слухай, але ў Літве ніколі так ня ганілі нацыяналізм, як у Беларусі, дзе гэтае слова людзі ўспрымаюць як лаянку. Чаму?

– Я ўжо казаў табе, што беларускі нацыяналізм безабаронны. Людзей палохаюць менавіта закрытым, тупым, талібанным нацыяналізмам. А белых варон заўсёды лёгка напалохаць чорнымі. Адзін мой знаёмы літаратар кажа, што кожны народ мусіць пераступіць празь сябе, «праз сваё дзярмо». Гэта значыць, з аднаго боку – без аглядкі і сораму адабраць у іншага тэрыторыю, завалодаць чужымі каштоўнасьцямі, вынішчыць габрэяў, а зь іншага – быць гатовым выйсьці на пляц і спаліць сябе. І гэтыя дзеяньні будуць ухваленыя абсалютнай большасьцю народа. У беларусаў усё наадварот. Большасьць народу гэтага не ўхваляе. І калі б Харэўскі на пачатку 80-х публічна самаспаліўся, ён усё адно ня стаў бы сымбалем. У беларусаў гатовасьць ісьці на самазьнішчэньне, каб сьцьвердзіць сваю праўду, выклікала жаль або насьмешку яшчэ з часоў Апанаса Філіповіча. У нас проста не было б Харэўскага, які тысячам людзей адкрыў праўду і прывабнасьць беларушчыны.

Працяг будзе

Сяргей Дубавец, svaboda.org

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Асоба

Памёр гісторык Леанід Лыч

Сёння ад каранавіруса памёр гісторык Леанід Лыч. У лютым яму б споўнілася 92 гады. Апошнія тыдні ён знаходзіўся ў цяжкім стане ў бальніцы. Леанід Міхайлавіч шмат пісаў пра важнасць беларускай мовы і абароны...

valiancina_shauchenka
Грамадства

29-гадовы дырэктар Нацыянальнага гістарычнага музея пакідае пасаду

Яго называлі пратэжэ экс-міністра культуры Юрыя Бондара, піша Наша Ніва. minsknews.by Культуролаг Павел Сапоцька, які з’яўляўся дырэктарам Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь, пакідае...

valiancina_shauchenka
Грамадства

18-гадовы палітвязень узяў віну на сябе, але і яго сяброўку не вызвалілі. Зірніце, як ён малюе

Сярод чатырох соцень зняволеных за палітыку ў Беларусі — трое зусім маладых, 18-гадовых, піша Наша Ніва. Дваіх з іх, Сафію Малашэвіч з Мазыра і Ціхана Клюкача з Брэста, акурат цяпер...

valiancina_shauchenka
Мастацтва

Мастак з Плошчы пераменаў: Карціна «Ромка, выходзь» аб тым, каб хлопцы выходзілі гуляць у мяч, а не паміраць

Мастак Андрэй Дубінін кажа, што цяпер ён стаў актуальным, хоць не хацеў гэтага. Яго карціна аб расстрэлах 1937 году «Ноч паэтаў», што прагрымела некалькі гадоў таму назад, па сутнасці, стала успамінам...

Апошнія навіны

    Асоба
    Памёр гісторык Леанід Лыч
    Грамадства
    29-гадовы дырэктар Нацыянальнага гістарычнага музея пакідае пасаду
    Грамадства
    18-гадовы палітвязень узяў віну на сябе, але і яго сяброўку не вызвалілі. Зірніце, як ён малюе
    Мастацтва
    Мастак з Плошчы пераменаў: Карціна «Ромка, выходзь» аб тым, каб хлопцы выходзілі гуляць у мяч, а не паміраць
    Грамадства
    Вольскі: «Яны ня хочуць, каб большасьць палюбіла іхні сьцяг, герб, лідэра»
    Мастацтва
    Палессе стане адной з сусветных пляцовак, дзе пройдзе конкурс мастакоў
    Грамадства
    «Выйшаў па цыгарэты і знік». Малады рэжысёр пяць месяцаў сядзіць на Валадарцы
    Грамадства
    У Мінскім раёне бацьку семярых дзяцей судзілі за бел-чырвона-белыя жалюзі
    Спорт
    Беларускіх футбалістаў зрабілі невыязнымі. «Каб захаваць дзяржаўныя грошы ў дзяржаве»
    Маё права
    Аўдыё пра забойствы і лягеры для пратэстоўцаў. Беларускія праваабаронцы зьвярнуліся ў ААН
    Спорт
    Škoda адмаўляецца спансіраваць ЧС па хакеі, калі ён пройдзе ў Беларусі
    Мастацтва
    У Полацку адкрылася выстава Канстанціна Вашчанкі
    Грамадства
    Лісты за краты. «Цісну рукі, абдымаю і веру ў хуткае вызваленне!»
    Грамадства
    Фазэль прызнаў, што зараз у Беларусі мала шанцаў прыняць ЧС па хакеі
    Грамадства
    Інфармацыйныя спецаперацыі супраць Беларусі ў заходніх СМІ

Афіша

  • 20.01 19:00Анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава
  • 21.01 19:00Літаратурна-музычнае мерапрыемства “Мой Багдановіч”
  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: А зараз вернемся да нармальнага жыцця?
    • Запісы Зайцава — справа расійскіх нафтавікоў
    • Ад пракату «Доваду» да закрыцця кінатэатраў. Падводзім вынікі 2020 года ў беларускай кінаіндустрыі
    • Як у свеце адрэагавалі на візіт Рэнэ Фазэля да Лукашэнкі
    • «Словы мацней»: Аляксандр Памідораў чытае твор Зямы Піваварава

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM