• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
12.12.2016 | Навіны "Будзьма!" Абмяркоўваем культуру Культура на галоўнай Разам да справы!

Мова ў Пружанах: “Хто размаўляе па-беларуску — той не ілжэ!”

Тэатральна-дыскусійны вечар “Гаворым ці маўчым па-беларуску” прайшоў у Пружанах.

http://budzma.by/wp-content/gallery/pruzhany-1/7005.jpg

Пляцоўкай для вечарыны стаў музей-сядзіба “Пружанскі палацык”, які рэгулярна дае сваю прастору для беларускіх імпрэзаў. У якасці гасцей былі запрошаныя Дзяніс Фёдараў (Брэст), рэжысёр пастановы “Білінгвы”, і Анатоль Бараннік — акцёр таго ж монаспектакля. Ад брэсцкай суполкі “Мова Нанова” завітала Вольга Малафеечава. Удзел у вечарыне ўзяла таксама Анастасія Пілюгіна, арганізатарка інтэрнэт-суполкі “Беларускамоўная моладзь у Пружанах”.

Кампанію “Будзьма беларусамі”, якая выступіла арганізатарам вечарыны, прадстаўлялі вядоўца Хрысціна Марчук і каардынатарка Марыя Шарый.

http://budzma.by/wp-content/gallery/pruzhany-1/176.jpg

Пастаноўка, у якой няма працы драматурга

Вечар пачаўся з пастаноўкі “Білінгвы”. У зале згасла святло, а акцёр Анатоль Баранік вынес на сцэну валун і, паклаўшы яго на крэсла, пачаў серыю маналогаў пра мову ад імя розных людзей. Не ўсе прысутныя адразу зразумелі задуму, а некаторыя нават пачалі ўстаўляць рэплікі, нібыта акцёр размаўляў непасрэдна з імі.

Анатоль хадзіў па шэрагах, прамаўляючы то ад імя марака, які паехаў на заробкі, то ад імя хлопца з дрэдамі, то ад імя рудавалосай дзяўчыны і г.д. Беларуская мова ў пастанове чаргуецца з рускай, а сам тэкст стаў вынікам жывых інтэрв’ю з мінакамі, якім задавалі пытанне пра іх стаўленне да беларускай мовы.

“Нас натхніў спектакль “Білінгвы” Андрэя Саўчанкі, і мы вырашылі зрабіць нешта падобнае, але на берасцейскім матэрыяле, — тлумачыць рэжысёр Дзяніс Фёдараў. — Спектакль зроблены на аснове жывых інтэрв’ю, тут няма перапрацаванага тэксту і працы драматурга, усё пакідалі без зменаў. Мы трымаліся нейтральнай пазіцыі — пазіцыі “нуль”. Таму тэатр не заклікае і не дае ацэнак. Гэта даследаванне”.

http://budzma.by/wp-content/gallery/pruzhany-1/6930.jpg

Дзяніс перакананы, што на балючыя сацыяльныя пытанні, у тым ліку на пытанне мовы, не можа быць адназначнага адказу, таму і пытанне “Што хацеў сказаць творам аўтар?” тут неактуальнае.

Яшчэ адзін цікавы момант — дыскусія з гледачом пасля пастановы, якая з практыкі часамі ператвараецца ў другі акт спектакля. Размовы пішуцца на дыктафон, і найбольш характэрныя рэплікі… проста ўліваюцца ў новую пастанову. Менавіта таму акцёр чытаў некаторыя маналогі з паперкі — яны новыя. Так пастанова жыве і ўвесь час абнаўляецца.

 

Берасцейцы не адрозніваюць беларускай ад польскай ці ўкраінскай?

Да размовы падключаецца Вольга Малафеечава. Рэч у тым, што ў спектаклі прагучала рэпліка пра тое, што берасцейцы лепш ведаюць польскую і размаўляе на ёй ці не кожны другі…

“Не, на вуліцы нельга пачуць польскай мовы, — сцвярджае Вольга, — Хутчэй моладзь рыхтуецца да экзаменаў, калі едзе вучыцца ў Польшчу, і вучыць мову. Некаторыя нават не адрозняць беларускай ад украінскай ці польскай — ёсць такое. Яшчэ адзін варыянт: людзі адказваюць па-беларуску, калі да іх па-беларуску звяртаешся, а калі кажаш па-польску — то адпаведна”.

http://budzma.by/wp-content/gallery/pruzhany-1/6955.jpg

Вольга абмалёўвае агульную сітуацыю з “Мовай Нанова” ў вобласці: курсы працуюць пакуль толькі ў Брэсце і Баранавічах. У абласным цэнтры працуе ўжо чацвёрты сезон курсаў, то бок праца ідзе амаль поўныя чатыры гады. Сярэдняя колькасць прысутных на занятках — 40 чалавек, але часам бывае і па 80.

“У школе можна гутарыць па беларуску толькі пра літаратуру, а ў нас — пра ўсё, — працягвае Малфеечава. — Калі чалавек прыходзіць у супольнасць, ён спакайней сябе адчувае. Першы раз найчасцей прыходзяць з сябрамі, аднагрупнікамі. Наступныя разы ўжо свядома, каб вывучаць мову. Людзі пачынаюць сябраваць, знаходзяць карысныя кантакты. Трапляюцца і гісторыі кахання, якім дала жыццё менавіта “Мова Нанова”.

 

“Стрыт-арт патрабуе грошай, суполка ў “ВК” — не”

Наступны рэспандэнт — Анастасія Пілюгіна, арганізатарка пружанскай беларускамоўнай суполкі ў “ВК”. Дзяўчына распавядае, што суполка мае каля 300 падпісантаў, у Інстаграме — прыкладна столькі ж.

“Зараз суполка, на жаль, у фазе застою — няма новых сілаў, — тлумачыць Пялюгіна. — Усе мінулыя рэдактары на вучобе ці на працы. Таму шукаем новы фармат. Наогул жа мы з’явіліся ў 2012 годзе. Мае калегі — Георгі Казлоўскі і Дар’я Ціхановіч — наогул рускамоўныя. Спачатку мы дасылалі мясцовым уладам заяўкі на муралы ў Пружанах з беларускім кантэнтам, але атрымалі адмову. Тады і вырашылі працаваць у інтэрнэце”.

http://budzma.by/wp-content/gallery/pruzhany-1/7087.jpg

Спачатку суполка карысталася вялікай папулярнасцю. Аўтары рабілі мемы па-беларуску на мясцовую тэматыку, чым зараблялі лайкі і рэпосты. У 2015-м каманда суполкі ўсё ж выйшла ў афлайн, зладзіўшы ў горадзе “Шоў беларушчыны”.

“Стрыт-арт, якім мы загарэліся спачатку, патрабуе грошай і штогадовай рэстаўрацыі, — тлумачыць Анастасія. — А нам было па 15-16 гадоў. Суполка ў інтэрнэце не патрабуе ніякіх грошай, таму кансалідаваліся і зрабілі. Шоў Беларушчыны — таксама справа досыць бюджэтная, таму і яе ўзялі на ўзбраенне”.

 

“Часам нават рускія просяць экскурсіі па-беларуску”

Дырэктар “Палацыка” Юры Зялевіч, які ў свой час зладзіў тут нашумелую “Ноч вышыванкі”, дзеліцца сваімі назіраннямі адносна моўнай сітуацыі.

“Запатрабаванасць мовы малая, — канстатуе сп. Юры. — Экскурсіі па-беларуску замаўляюць хіба тыя, хто загадзя едзе з такой устаноўкай. З іншага боку, часам нават рускія просяць правесці экскурсію па-беларуску… Агулам па-беларуску распавядаем хіба 5-6 групам на год. Пружанцаў сярод іх, на жаль, няма.”

http://budzma.by/wp-content/gallery/pruzhany-1/6982.jpg

Чаму так? Ад чаго залежыць запатрабаванасць мовы?

“Трэба ў корань глядзець, — працягвае Зялевіч. — А корань — у спектаклі. Мы жывем у аднамоўным асяродку, нягледзячы на ўзаконены білінгвізм. Ідучы па горадзе, можна сустрэць 2-3 шыльды па беларуску : “Белсаюздрук”, “Магазін “Крыніца”, “Помнік архітэктуры” і… усё. Нават на рынку мала хто адкажа па-беларуску”.

 

Мова, Brutto і эфект “белай вароны”

Хрысціна Марчук звяртаецца да залы з пытаннем, ці пазнаў сябе хто сярод тыпажаў, паказаных у пастанове.

“Так, канечне, — адгукаецца хлопец з завушніцай у вуху, — я заўсёды цікавіўся гісторыяй, а мова — неад’емная яе частка. Калі жыў у Мінску, то наведваў “Мову Нанова”, “Мову ці каву”, курсы Шэіна. Але людзі ставяцца да гэтага як да дзівацтва, маўляў, ёсць і такі прыкол. Ну навошта табе гэта? Што маеш з мовы?.. Я пазнаў не толькі сябе, але і сваіх сяброў. Тыя ж самыя ноткі, на працы, на вуліцы, быццам вы ў іх бралі інтэрв’ю”.

http://budzma.by/wp-content/gallery/pruzhany-1/6908.jpg

Хрысціна не спыняецца і ідзе ў наступ: “А што ты маеш з мовы?”

“Я сам задаволены, мне падабаецца, — працягвае хлопец. — Хочацца быць адметным, хай гэта і падлеткавы момант. Мой знаёмы адзін ездзіў са мной на канцэрт Brutto ў Польшчу. У Беларусі ён размаўляў па-расійску, а там ужо пераключыўся цалкам на беларускую. Людзі мо і хочуць гутарыць на мове, але ім цяжка адразу стаць белымі варонамі”.

 

“А Шчапёткінай дайце бясплатна!”

Пазнала сябе ў пастанове і жанчына з задніх шэрагаў, настаўніца рускай мовы і літаратуры. Яе зачапілі радкі пра кніжкі на паліцы, якія там захоўваюцца, нібы святыня. У якасці доказу адданасці мове яна зачытвае верш, складзены разам з вучнем, — пра дранікі:

“Дранікі — гэта смачна, дранікі трэба драць…”

Пасля бурных апладысментаў (частка залы — пружанскія школьнікі) жанчына перадае лісток з вершам наперад, арганізатарам — каб захаваўся для гісторыі.

http://budzma.by/wp-content/gallery/pruzhany-1/7014.jpg

Далей у размову уключаецца жанчына ў акулярах:

“Пытаецеся пра выгаду ад мовы? Я раскажу, чаму выгадна. Я трапіла ў шпіталь. З доктарам па-беларуску размаўляла. На наступны дзень ужо тры дактары прыйшлі мяне паслухаць. “Што вас бянтэжыць?” — пытаюцца. А калі трэба было адзенне купляць на аперацыйны стол, доктар усміхаецца і кажа: “А Шчапёткінай дайце бясплатна!”.

Далей жанчына распавядае пра спрэчную сітуацыю з грашыма ў краме, якая таксама вырашылася дзякуючы мове. “Хто размаўляе па-беларуску — той не ілжэ!” — такі быў вердыкт прадавачкі. І першую, і другую гісторыю зала сустрэла воплескамі.

 

“Беларуская мова ў блакадным становішчы…”

Час падводзіць вынікі. Хрысціна пытаецца ў рэжысёра пастановы, што ўсё ж такі стаіць за адказамі людзей наконт мовы.

“Ніколі не ведаеш, што скажуць людзі, — паціскае плячыма Дзяніс. — Але так склалася — гэта адбітак рэальнасці. Афіцыйна білінгвізм, але… руская мова паўсюдна, а беларуская — у блакадным становішчы. Цікава, калі пастанову глядзяць рускамоўныя, якія з мовай нідзе не сутыкаюцца, а пасля кажуць: “Нешта зварухнулася”. Значыць, недарма. Бо хто размаўляў на мове, той і будзе размаўляць. А калі чалавек, далёкі ад усяго гэтага задумваецца, гэта ўжо перамога”.

Вольга Малафеечава заклікае ставіць беларускую мову на тэлефоны, пісаць на мове ў сацыяльных сетках, а галоўнае — размаўляць. Пасля задае ўжо цалкам канкрэтнае пытанне: “Калі б у вашым горадзе пачаліся курсы “Мовы Нанова” — хто б прыйшоў?”

Няўпэўнена падымаецца спачатку 3-4 рукі. Людзі азіраюцца, шукаючы знаёмых альбо аўтарытэтаў. 5-7 рук, пасля 8-10… Калі б паўза зацягнулася, ёсць верагоднасць, што паднялі б рукі ўсе — нават не пружанцы.

http://budzma.by/wp-content/gallery/pruzhany-1/6961.jpg

Па руках ідуць будзьмаўскія паштоўкі. Сярод хлопцаў-школьнікаў чутно: “Лю-стэ-эрка”, “А як “чарка” будзе? Чарка?..”

У канцы сустрэчы Хрысціна Марчук дзякуе ўсім прысутным і адміністрацыі музея-сядзібы:

“Ёсць такія формы беларускага жыцця: талака і грамада. Пружанскі палацык — цудоўны прыклад і рэсурс для усіх нас. Гэта пляцоўка для пошуку аднадумцаў, абмеркаванняў, жывы пункт збору для матываваных валанцёраў. Пазіцыя ж нашай кампаніі па мове нязменная: мова ўплывае на культуру і паляпшае жыццё. І акрамя яскравых індывідуальнасцяў шмат што ў моўнай сітуацыі залежыць ад сям’і сяброў, усіх нас разам”.

 

Алесь Кіркевіч, фота Зарыны Кандрацьевай


Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Замежжа

Financial Times: Рэха Беларусі ў расійскіх пратэстах у падтрымку Навальнага

«Выпадковаму назіральніку на Пушкінскай плошчы ў Маскве ў суботу можна было б дараваць, калі б ён пераблытаў...

valiancina_shauchenka
Каранавірус

Маскі, бар'еры, скразнякі, дэзынфекцыя: што дапамагае ў барацьбе з кавідам, а што не

Пасля года вывучэння каранавіруса даследчыкі прыйшлі да высновы, што маскі і скразнякі нашмат важнейшыя за дэзынфекцыю...

valiancina_shauchenka
Краіна

Беларусы ўвайшлі ў 2021 год з арміяй беспрацоўных

У краіне ёсць два спосабы падліку беспрацоўных — адміністрацыйны, і методыка, заснаваная на падыходах Міжнароднай...

valiancina_shauchenka
Грамадства Музыка

«У мяне спыталіся, дзе мае дзеці і ці ўпэўненая я ў іх бяспецы. Бо разумелі, што гэта вымусіць мяне з’ехаць», — вялікая гутарка з Настай Шпакоўскай

Лідарка гурта Naka спешна з’ехала з краіны, як яна думала, на месяц-два, але жыве ў Кіеве ўжо больш за пяць. Яна...

Апошнія навіны

    Замежжа
    Financial Times: Рэха Беларусі ў расійскіх пратэстах у падтрымку Навальнага
    Каранавірус
    Маскі, бар'еры, скразнякі, дэзынфекцыя: што дапамагае ў барацьбе з кавідам, а што не
    Краіна
    Беларусы ўвайшлі ў 2021 год з арміяй беспрацоўных
    Грамадства Музыка
    «У мяне спыталіся, дзе мае дзеці і ці ўпэўненая я ў іх бяспецы. Бо разумелі, што гэта вымусіць мяне з’ехаць», — вялікая гутарка з Настай Шпакоўскай
    Замежжа
    Ва Ўкраіне зьнесьлі апошні помнік Леніну
    Гісторыя
    Ад «танку» гусітаў да рэвалюцыі рондаляў. Як у гісторыі ставілі на крэатыў і перамагалі
    Культура
    Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры запрашае на «Мову хаты»
    Літаратура
    Паўла Севярынца ўзнагародзілі літаратурнай прэміяй «Воін святла» імя Міхася Жызнеўскага
    Грамадства
    Гранты на расследаванні аб злачынствах супраць журналістаў. І ў Беларусі таксама (заяўкі да 14 сакавіка)
    Кіно
    Да юбілею Купалаўскага тэатра за дзяржаўныя сродкі здымалася некалькі фільмаў. Што з імі цяпер?
    Грамадства
    Штраф за пасцілу і лампасы, суткі за чаяванні. Топ-10 самых абсурдных пакаранняў за апошнія месяцы
    Грамадства
    Больш едуць у Польшчу, менш — у Латвію. Колькі грамадзян пакінулі Беларусь з-за пратэстаў 2020 года
    Грамадства
    У Брэсце КДК прыйшоў да выдаўца і дырэктара гарадскога часопіса «Бінокль»
    Грамадства
    На сваім працоўным месцы затрыманы супрацоўнік Белдзяржфілармоніі
    Грамадства
    «Па схеме бчб». Ці ёсць межы ў колеравага маразма?

Афіша

  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: Бягом глядзець «Дарагіе таварышчы»!
    • Як паводзіць сябе на допыце. 8 парадаў адваката
    • Што паглядзець у Глыбокім? Згушчонка, барока, радзіма Ластоўскага
    • Алена Анісім: Для беларускай мовы наступае чарговы выклік
    • «Заўважыў, што зло ўжо навісла над табой і плюе табе ў твар. Тады немагчыма трымаць вочы заплюшчанымі»

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM