15 чэрвеня року 1219 дацкія біскупы маліліся на гары Таампеа. Яны прасілі Уладара Усявышняга дапамагчы і ўратаваць дацкае войска, якое з апошняе моцы стрымлівала атакі эстаў. Бог пачуў малітвы, і проста з нябёсаў да ног дацкага караля зляцеў вялікі кавалак чырвонага палатна з белым крыжам пасярэдзіне. Пабачыўшы боскі знак, дацкія рыцары перайшлі ў наступ і разбілі войскі эстаў. Так нарадзіўся «Dannebrog», дацкі сцяг, найстарэйшы дзяржаўны сцяг на свеце з усіх, што існуюць сёння.
Караля данаў звалі Вальдэмар Другі Пераможны. Ён быў сынам караля Вальдэмара Першага і Сафіі Менскай, дачкі менскага князя Валадара Глебавіча і Рыксы Баляславаўны. Даны (і мы) былі на той час хрысціянамі, эсты – яшчэ не. Даны гвалтам хацелі ашчаслівіць эстаў – даць ім «ісцінную» веру, абараніць купцоў-хрысціянаў і заадно прысабечыць эстонскія землі. У іх гэта атрымалася. З тае пары мінула восем стагоддзяў, эсты прынялі хрост і здабылі незалежнасць, а чырвоны сцяг з белым крыжам дагэтуль лунае над Даніяй, а захоп чужых земляў усё радзей, але здараецца.
Датчане любяць свой сцяг: яго можна ўбачыць на прыватных падворках і дзяржаўных будынках, на афіцыйных мерапрыемствах і падчас хатніх імпрэзаў, у выглядзе святочных гірляндаў і легкадумных сцяжкоў для канапак, на лагатыпах і фірмовых знаках сур’ёзных фірмаў. Датчане шануюць свой сцяг: правілы яго выкарыстання зафіксаваныя спецыяльным дакументам. Дацкі дзяржаўны сцяг абаронены законам, і знявага сцяга цягне крымінальную адказнасць. Увогуле, датчане называюць свой сцяг не «дзяржаўным», а «нацыянальным» – так, як прынята ва ўсім свеце. Бо гэта народ стварае дзяржаву, а не наадварот.
Дацкі сцяг мае уласнае імя – Данэброк, якое даслоўна перакладаецца як «дацкая тканіна», а не даслоўна, але сэнсава – як «датчанін». Той самы дацкі датчанін, які ёсць адначасна ўсімі іншымі, уключна з тымі, хто быў, і тымі, хто будзе. Таму здзек са сцяга азначае здзек з дзядоў, мамаў і татаў, жонак, мужоў, дзяцей і кожнага чальца супольнасці персанальна. А таксама ўсяго таго, што ўвасабляе краіну, культуру, гісторыю. Гэта датычыць любога нацыянальнага сцяга, не толькі дацкага. Але менавіта ў выпадку «Датчаніна» гісторыя паўстання і механізм персаніфікацыі найбольш чытэльна тлумачаць сутнасць сцяга як культурніцкага феномена.
Я наўмысна не называю гісторыю нараджэння Данэброка легендай, бо лічу, што так яно адбываецца насамрэч: сцяг даруецца нам звыш, з неба ці проста з паветра. Паўстанне сцяга – гэта матэрыялізацыя ўпадабанняў, настрояў, мараў супольнасці, якія ў сваю чаргу вынікаюць з гістарычнага досведу, каштоўнасцяў і традыцыі. Той, хто ёсць часткай гэтай супольнасці, думае і дзейнічае ў межах яе культурнай прасторы, адчувае яе «душу» і змены настрою, можа стаць стваральнікам нацыянальнага сцяга, і нават не «стваральнікам», а «сустваральнікам», «рэтранслятарам», «правадніком».
Сустваральнікам нашага сцяга стаўся архітэктар, паэт, грамадскі дзеяч Клаўдзій Дуж-Душэўскі. Гэта ён зрабіў накід бел-чырвона-белага, задаў ягоныя прапорцыі, каларыстыку і шырыню стужак, фактычна падсумаваўшы і матэрыялізаваўшы тое, што назапасілі наш геральдычны чын, літургічная традыцыя і народнае мастацтва. Чырвань на белым тчэцца, не абрываецца ад часоў дахрысціянскіх, праз Сярэднявечча, Рэнесанс, барока і рамантызм, чырвонай стужкай перацякае з ручніка на харугву, з харугвы на тарчу, штандар, сцяг.
Наш сцяг падаецца мне адным з самых прыгожых у свеце. Я разумею, што не магу быць незаангажаваным, але гэтае спалучэнне колераў аб’ектыўна пасуе для акцэнтацыі аб’екта з пункту гледжання каларыстыкі, оптыкі, псіхалогіі і фізіялогіі зроку. Узнікае такі аптычны эфект, быццам сцяг сам выпраменьвае святло. Ён урачысты, пазітыўны, вітальны. Чырвоны і белы – колеры Хрыстовы, таму гэта боль і пакута, перамога над смерцю і Любоў. Аднак не толькі і не столькі эстэтычнымі катэгорыямі вымяраецца вартасць сцяга, перадусім яна вымяраецца нашымі перамогамі і годнымі учынкамі. Вымяраецца нашымі краявідамі, паданнямі і міфамі, нашым мінулым і той будучыняй, якую мы ствараем цяпер.
Кожнае асобнае палотнішча сцяга – такое ж каштоўнае, як і ўсе астатнія, нягледзячы на памер і якасць тканіны. Кожнае палотнішча – рэч у сабе, цэласць і фрагмент адначасова, кожны з нас паасобку і ўсе мы разам. Сцяг – гэта не проста сімвал у сучасным разуменні гэтага слова. Сцяг – гэта рэлікт так званага «сімвалічнага» мыслення, калі сімвал і тое, што гэты сімвал азначае, успрымаюцца як рэчы амаль ідэнтычныя, калі сімвал не толькі азначае нешта, але сам ёсць матэрыялізацыяй у іншай, даступнай форме таго, што само матэрыялізавацца не можа альбо калі нам не дадзена тое нешта ўбачыць.
Сцяг – гэта мы, наша зямля, гісторыя, культура, мова, якая, дарэчы, таксама ёсць сімвалам, а не толькі сродкам зносінаў, і кожнае яе слова – гэта таксама сімвал, сэнсы якога да канца зразумелыя толькі яе носьбітам. Захоп сцяга і замена яго сваім – першае, што робіць заваёўнік, астатняе потым. Данам у сечы пад Таампеа было прасцей: сцяг мелі толькі яны. На шмат стагоддзяў эсты сталі паняволеным народам, і толькі ў канцы ХІХ стагоддзя ў іх з’явіўся нацыянальны сцяг, а потым і ўласная дзяржаўнасць. Датчане даўно перасталі заваёўваць чужыя тэрыторыі, зразумеўшы, што супрацоўніцтва і сінтэз культураў заўсёды больш эфектыўныя, чым агрэсія.
Падобна да таго, што эстонцы гэта зразумелі яшчэ раней, бо да нашага часу захавалі і шануюць тое месца, дзе дацкі сцяг апусціўся на зямлю. Там ляжыць памятны камень, растуць старыя дрэвы, а ўсё разам называецца садам Дацкага караля. Сад знаходзіцца за мурамі Талінскага Вышгарада, у канцы вуліцы Кароткая нага. Штолета 15 чэрвеня там святкуецца дзень народзінаў Данэброка – сцяга, які спусціўся проста з нябёсаў пад ногі Вальдэмара Другога Пераможнага, сына Вальдэмара Першага і Соф’і Менскай.
