• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
01.11.2016 | Гісторыя

«Страшны дом» у Менску

Сяргей Астраўцоў

Калі мне сказалі, што мая сустрэча з чытачамі ў сталіцы адбудзецца ў доме, дзе жылі пісьменьнікі, у былой кватэры П.Броўкі, цяпер музэі, я на хвіліну разгубіўся.

Памятаю, яшчэ ў студэнцкія часы мы разглядалі шыльды на ім, і гаварылі адзін аднаму: тут жыве сам Караткевіч, у прыбудаваным, наступным доме, але яны ўспрымаліся як адзіны.

Я вырашыў пачаць з таго, што наўскасяк ад дому пісьменьнікаў была крама з пішучымі машынкамі, адна зь любімых. Аднойчы, гэта быў 1984 год, я набыў у ёй замежную друкарку, самую прыгожую і вельмі папулярную. «Зробленую на заводзе ў Бугойна, Босьнія і Гэрцагавіна», гэта радкі з майго вершаванага «Чарнагорскага дзёньніка». Каштавала яна нямала, але была патрэбная. Я толькі што закончыў унівэрсытэт, стаў маладым журналістам з пісьменьніцкімі амбіцыямі. Якім жа было расчараваньне, што машынкі ледзьве хапіла на дзесяць наступных гадоў. Друкаркі сталі непатрэбныя.

Гаспадыня музэю расказала, што нехта на экскурсіі па менскім цэнтры паказвае пісьменьніцкую камяніцу і каб прыцягнуць увагу да яе, называе «Страшным домам». Чаму страшным? Таму што жыхароў арыштоўвалі, расстрэльвалі, паяўляліся новыя, але іхні лёс быў таксама няпэўны. Што зробіш, гэта было элітнае жытло ў страшныя 1930-я.

Гэтая гісторыя мне была як знаходка. І, прадстаўляючы сваю апошнюю кнігу «Саргасава мора», я сказаў, што ў ёй ёсьць сугучнае апавяданьне — «Доступ да літар». Пра пісьменьнікаў і пішучыя машынкі. Друкарка была небясьпечным інструмэнтам. Іх арыштоўвалі разам з уладальнікам. Але самым дзіўным было, што зьяўляліся новыя і новыя ахвотнікі мець машынку, пісаць, друкавацца, не зважаючы на лёс.

Міхась Скобла дарэчы прыгадаў, што ў маёй ранейшай кнізе «Цэнзарскія нажніцы» былі «апавяданьні пішучай машынкі», дзе друкаркі былі таксама нібы жывымі асобамі. А Барыс Пятровіч, зь якім мы вучыліся на журфаку, зрабіў рэмарку: маёй першай машынкай быў «Ундэрвуд», аб якім у мяне ёсьць апавяданьне. І сапраўды. Яна пасьпела забыцца. Чаму? Калі мне, студэнту, спатрэбілася машынка, мне даў старую, яшчэ «трафэйную» былы вайсковы прыяцель. Калі мяне паслалі ў Горадню, я пакінуў цяжкую рэч у Менску ва ўчорашняга аднакурсьніка. І яе чамусьці, не спытаўшыся дазволу, забраў у Маскву іншы наш былы аднакурсьнік. Мяне гэта непрыемна ўразіла. Ехаць у тую Маскву забіраць? Я далей Оршы не бываў. Так узьнікла апавяданьне.

А зараз я вярнуся назад. Дзень прэзэнтацыі быў неспрыяльны: геамагнітная бура, пяць балаў, пахмурна, ёдкі дождж. Якой прыемнай нечаканасьцю стала, што за сто мэтраў да славутага дому пісьменьнікаў былі дзьверы кавярні. Я зайшоў. Зялёная гарбата, «макоўнік». Часу было няшмат. Музыка добрая, антураж з задумкай. Але я мог прыняць яго толькі адным «паўшар’ем», у другім была ціхая бура. Кавярня прысьвечаная маскоўскім пісьменьнікам брэжнеўскіх часоў. На сьцяне намаляваны вялікі «масквіч», на паліцах рэдкія «тоўстыя часопісы», але выключна «Москва», на падаконьні савецкая пішучая машынка. Не паленаваўся зірнуць на назву. Назва была іншай, не «Москва», хаця яна была самай растыражаванай, траплялася паўсюль. І самай таннай.

Я глядзеў у вакно і думаў: на другім баку вуліцы была славутая крама з пішучымі машынкамі, адзіная ў горадзе. Адзіная ў Беларусі! Але тым, хто рабіў кавярню, гэта невядома. Ды напэўна і нецікава. За вушы прыцягнутая нейкая там Масква. Хаця месца эксклюзіўнае, месца, дзе адбывалася гісторыя! Менская гісторыя, беларуская!

Дык пакажыце, калі хочацца савецкага рэтра, тагачасную сталіцу БССР. Калісьці мне замаўлялі для часопісу «Скарына» эсэ аб тым, чым мне запомніўся Менск дзяцінства. І я напісаў. І сёньня, прыехаўшы з Горадні, я быў бы зусім ня супраць пасядзець у кавярні, якая б мне нагадала пра дзяцінства. Прычым тут Масква? Ня ведаю.

Вельмі цікава, што да машынак гэта была крама сувэніраў Алімпіяды-80. Адзіная такая асобная ў Беларусі. А на галоўпаштамце рабілася алімпійскае спэцгашэньне. Вось вам — яшчэ адзін кавалак савецкіх часоў. Ня кажучы, што стадыён зусім недалёка, дзе адбываліся тым летам паасобныя футбольныя матчы.

Ну, а мець памяшканьне пад кавярню зусім побач з домам пісьменьнікаў, няхай «страшным домам» — гэта наогул рэдкая ўдача. Чым яны горшыя ад ананімнага маскоўскага літаратара, які насамрэч нават не прысутнічае? Побач з кавярняй жыў самы знакаміты беларускі пісьменьнік Уладзімір Караткевіч, гэта падарунак лёсу! «Дзікае паляваньне караля Стаха», «Сівая легенда», «Чорны замак Альшанскі». Не чыталі, значыць?

Сяргей Астраўцоў, Радыё Свабода

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Праваслаўны святар і студэнткі Медуніверсітэта пачалі галадоўкі салідарнасці з палітвязнем Лосікам

Святар з Мінска Уладзіслаў Багамольнікаў з с 19 студзеня абвясціў аб сваёй галадоўцы. На такі крок мужчына наважыўся, каб выказаць сваю салідарнасць з Ігарам Лосікам, адміністратарам тэлеграм-канала...

valiancina_shauchenka
Краіна

У маразы пад Гродна знайшлі новы від птушак для Беларусі - качку-каралінку

17 студзеня на Нёмане ўпершыню ў нашай краіне назіралася качка-каралінка, паведамляе Hrodna.life cа спасылкай на грамадскую арганізацыю «Ахова птушак Бацькаўшчыны» (АПБ). Назіранне незвычайнай...

valiancina_shauchenka
Замежжа

Цяпер яшчэ і Нартумбрыя

Прагназаваныя незалежнасць Шатландыі і вяртанне Белфасту ў склад Ірландыі могуць стаць толькі пачаткам эрозіі Вялікабрытаніі. У Лідсе, Манчэстэры, Ліверпулі пачалі марыць пра сваю дзяржаву, піша Новы Час. ...

valiancina_shauchenka
Гісторыя

Спрэчнае жыццё бацькі беларускай граматыкі

Сёння — 129-я гадавіна з дня нараджэння беларускага навуковага і грамадска-палітычнага дзеяча Браніслава Тарашкевіча. Асоба стваральніка першай беларускай граматыкі вельмі спрэчная, адны лічаць яго выбітным...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Праваслаўны святар і студэнткі Медуніверсітэта пачалі галадоўкі салідарнасці з палітвязнем Лосікам
    Краіна
    У маразы пад Гродна знайшлі новы від птушак для Беларусі - качку-каралінку
    Замежжа
    Цяпер яшчэ і Нартумбрыя
    Гісторыя
    Спрэчнае жыццё бацькі беларускай граматыкі
    Грамадства
    «Зіма ваша, вясна — наша». Вадзім Мажэйка пра сыход з унівэрсытэту фізкультуры і стратэгічную перамогу
    Літаратура
    Пачаўся прыём заявак на прэмію «Дэбют» імя Максіма Багдановіча
    Грамадства
    У Мінску развіталіся з Леанідам Лычом
    Грамадства
    Перакладчыцу Вольгу Калацкую вінавацяць у хуліганстве і пераводзяць у жодзінскае СІЗА
    Замежжа
    ​​​​​​​«Забойства Шарамета будзе раскрытае», — былы спэцназавец Макар даў паказаньні ў Кіеве
    Каранавірус
    Сёння пачнуць вакцыянаваць медработнікаў, што знаходзяцца ў зоне рызыкі
    Грамадства
    «Залаты час жыцця, якім трэба карыстацца». Універсітэт Залатога Веку пачынае другі семестр: яшчэ можна паспець далучыцца
    Літаратура
    Як судзілі Святлану Алексіевіч
    Гісторыя
    «Сталінскі праспект мы называлі брадвеем». Як і чым жылі беларускія стылягі
    Літаратура
    Адам Мальдзіс уганараваны дыпломам БІНіМ Канады за 2020 год
    Грамадства
    Стваральнік надпісаў «Жыве Беларусь» на мапе: «Я таксама быў апалітычны»

Афіша

  • 20.01 19:00Анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава
  • 21.01 19:00Літаратурна-музычнае мерапрыемства “Мой Багдановіч”
  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: Пуцін на беларускай сцежцы
    • Ад пракату «Доваду» да закрыцця кінатэатраў. Падводзім вынікі 2020 года ў беларускай кінаіндустрыі
    • Інфармацыйныя спецаперацыі супраць Беларусі ў заходніх СМІ
    • 29-гадовы дырэктар Нацыянальнага гістарычнага музея пакідае пасаду
    • Што гэта за танцавальны флэшмоб «Іерусалім», да якога масава далучаюцца ўсё новыя беларусы?

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM