• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
16.01.2018 | Літаратура

Тэрарызм у літаратуры. Як Севярынец забіла мову

Сэнс – ён дзе? У мове. А мова дзе? У нас.

У Марціновіча яе набывалі за велізарныя грошы, як наркотык, і каштавалі пад жудасным страхам трапіць за краты. У Бахарэвіча з ёй ваявалі спецыяльныя хірургі. А Ганна Севярынец у сваім рамане-дэбюце “Дзень Святога Патрыка” проста ўзяла і цалкам забіла нашую мову. Трапным стрэлам літаратурнай тэрарысткі.

 

Пра асноўны сюжэт

Сапраўдны культурны тэракт. Па кнізе тая павольная хваля беларускага адраджэння, якую мы цяпер усе маем шчасце назіраць: як нечакана з’явілася – так раптоўна і знікла… А вось памерлую мову, як сімвал эпохі, вырашылі з цягам часу закансерваваць – у спецыяльнай установе, дзе захоўваюцца архівы ўсіх загінулых моваў свету. Глабалізацыя крочыць наперад. На беларускай мове не кахаюцца, не кахаюць, не вырашаюць побытавых праблемаў. І пісьменніца ўрэшце дае спраўдзіцца ўсім галоўным жахам беларускіх інтэлектуалаў за апошнія дзвесце гадоў. Гераіня рамана Марына Дамейка ўсё жыццё займаецца літаратурай, і на яе плечы падае цяжар адказу на тое, што ж з’явіцца на паліцах залы памерлай беларускай мовы. Бо архіў, вядома, не гумавы і месца на ўсіх не хопіць. Сама Севярынец усё жыццё займаецца літаратурай, і цікава, што першы яе раман – гэта спроба перш за ўсё не звярнуць на сябе ўвагу як на новую аўтарку, а на ўсе тыя дзівосныя імёны ў айчыннай літаратуры, якіх мы часам амаль не памятаем: Тамаш Зан, Адам Бабарэка, Уладзімір Дубоўка… А побач з гэтымі легендамі ціха стаіць сціплая Севярынец, якая толькі час ад часу крышку захапляецца сваімі лірычнымі адступленнямі ад сюжэту. Але і там хапае розных цікавостак.

“Таму мовам з гэтага часу нельга было паміраць натуральным чынам — толькі з дазволу і пад наглядам высокай Камісіі. З аднаго боку, гэта была вялікая эканомія сродкаў, якія раней выдаткоўваліся на падтрымку і развіццё моў, не патрэбных сваім народам, а па-другое, усё, што трэба, заставалася на карысць навуковай эліце”.

Пра літаратуру

Разам з асноўным сюжэтам у рамане ідзе лінія выдатнай эсэістыкі пра беларускіх пісьменнікаў. І тут Севярынец паўстае ва ўсёй сваёй красе даследчыка беларускай літаратуры. Мне Севярынец больш падаецца таленавітай літаратуразнаўцай, а ўжо потым таленавітай пісьменніцай. Гэта вам не сумная нудота вытрымак са школьных біяграфій: герояў яе эсэ бачыш нібы жывых. Гэтая частка яе кнігі асабіста ў мяне праасацыявалася з шыкоўнымі “Партрэтамі” Адама Глобуса. Калі чытаеш і сэрцам адчуваеш роднымі людзей, з якімі сябраваў ці сябруе пісьменнік. Але ў Севярынец мэта яшчэ цяжэйшая – яна расказвае пра людзей, якія даўным-даўно памерлі. Адзін з галоўных герояў у рамане крычыць на Дамейку, што яна кансервуе паэтаў па партрэтах для забавы, калі іх творчасць павінная жыць дзеля чытачоў. Тут аўтарка крышку несправядлівая да сябе: у яе партрэтах шмат пачуццяў і святла. Але галоўнае – яны не скончаныя. Не закрытыя, не падпісаныя, не замураваныя. Яны вабяць прыгодамі і цікавосткамі. Бо Севярынец толькі трошкі адкрывае нам вялікі куфар беларускіх творцаў, каб мы самі залезлі ў яго і назаўсёды згубіліся ў таямніцах і прыгажосці. Кніга – выдатны прыклад таго, як у вельмі просты сюжэт з трыма героямі можна ўкласці дзясяткі імёнаў і сотні фактаў з розных біяграфій, падзей беларускай літаратуры і гэта ўсё прагнулася абавязкова дачытаць да канца! Калі б так стваралі сённяшнія падручнікі – шанцаў выгадаваць паслядоўнікаў Быкава і Караткевіча было б нашмат больш. І Ганна Севярынец разумее гэта як ніхто іншы, бо працуе настаўніцай у звычайнай гімназіі.

Яе высокага, статнага, юнага Багдановіча ўяўляеш зусім не тым, школьным: кволым і суворым, калі ў падручніках быў надрукаваны толькі яго маленечкі фотаздымак з трохі сумным тварам. Як такі хлопец мог напісаць самы наш баявы верш “Пагоня”? Самае страшнае, што можна зрабіць, – гэта забальзамаваць паэта, справядліва сцвярджае Севярынец. Багдановіч павінен быў быць галоўным сэкс-сімвалам беларускіх дзяўчат і ўлюбёным паэтам усіх адважных хлопцаў. Жывым героем, дух якога і цяпер жыве з намі. Але ў школах ён – толькі маленькі партрэт у падручніку над вельмі сумнай біяграфіяй.

“Незвычайны чалавек пакідае пасля сябе літаратуру і навукова-тэхнічны прагрэс, а што пакідае чалавек звычайны, той, што жыве звычайным жыццём, без безданяў і вышыняў таленту? Ён пакідае мову. Так атрымалася, што часцей мы размаўляем на мове іншага народа”.

Ганна Севярынец

Ганна Севярынец

Пра самае цікавае

Побач з гэтым ідзе адна з самых складаных у літаратуры тэмаў – тэма кахання. Тут ёсць некалькі вельмі цікавых ідэй. Паводле Севярынец, шчырае каханне мусіць скончыцца як мага больш трагічна, каб яго ўсвядоміць і зразумець, што яно і было тым самым адзіным і вялікім. Падаецца, для гэтага ў пачатку кнігі аўтарка і забівае мову, каб асэнсаваць, за што і дзякуючы якім людзям яна так яе любіць. Яе вобраз у рамане – гэта першы і апошні каханы Марыны Дамейкі – Сямёнаў. Які ў маладосці захапіў сваёй асобай, у сябе закахаў, а потым знік. А калі з’явіўся праз доўгі час: дык быў хоць і жаданы, але ўжо абрыдлы. Тое самае і было з мовай, бо нейкі час, калі нам было трэба на ёй кахацца, ваяваць і святкаваць, мы яе страцілі, і гэта быў вельмі важны час. І гэта траўма цэлай генерацыі, якая ў пачатку нашай незалежнасці столькі марыла і змагалася за яе адраджэнне.

У кнізе згадваюцца сучасныя падзеі і такія медыйныя персоны, як Стась Карпаў, Глеб Лабадзенка, Віктар Марціновіч, Альгерд Бахарэвіч… Уся кніга наогул прасякнутая любоўю да месца і часу. Да літаратуры, да жыцця. Да той прасторы, у якой так добра цяпер пачуваецца аўтарка. Якая яе аналізуе і дазваляе сабе быць у ёй геніем. І гэта, вядома, не пра літаратуру, а пра жыццё – адчуваць яго напоўніцу і быць ад гэтага шчаслівай. У рамане “Дзень Святога Пытрыка” Севярынец, здаецца, хоча закансерваваць час, у якім жыве, і ўсе імёны, з якімі мае зносіны, жывымі і не. І гэта сапраўдная літаратура, якую варта рэфлексаваць і разумець.

“Мова павінна належаць народу, а калі народ сам адмаўляецца ад яе – значыцца, яго менталітэт абыходзіцца мовай іншай”.

Зміцер Копаць

Глядзіце таксама:

Валеры Гапееў пра кнігу Ганны Севярынец: А суддзі хто?

Сэкс па-беларуску. Хто зойме прывабнае месца?

Як улюбіўся ў прыгажуню Рублеўскую…

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Літаратура

Адам Мальдзіс уганараваны дыпломам БІНіМ Канады за 2020 год

Цудоўную навіну паведаміў паэт Сяргей Панізнік: сябра Рады ЗБС «Бацькаўшчына» прафесар Адам Мальдзіс за надзвычайны ўклад у развіццё беларускай культуры і літаратуры ўганараваны Дыпломам Беларускага Інстытута...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Стваральнік надпісаў «Жыве Беларусь» на мапе: «Я таксама быў апалітычны»

Мінчук Вадзім Сіманаў ёсць тым чалавекам, які стварае пры дапамозе бега і адмысловага прыкладання, надпісы і малюнкі на мапе Мінска. У вялікай гутарцы з «Трыбунай» ён кажа, што да вясны 2020 года быў апалітычным....

valiancina_shauchenka
Музыка

Таццяна Грыневіч: Я хачу вандраваць у сваёй вольнай Беларусі

Вядомая беларуская спявачка, бард, збіральніца народных песень Таццяна Грыневіч з-за каронавіруса даўно не вандруе па Беларусі, не радуе беларусаў сваімі музычнымі творамі. Дзе цяпер спадарыня Таццяна і чым...

valiancina_shauchenka

Фазэль, бізнес і правы чалавека. Беларускі трыгер еўрапейскай палітыкі

Ціхан Чарнякевіч піша на budzma.by пра нядаўні візіт прэзідэнта Міжнароднай федэрацыі хакею Рэнэ Фазеля ў Мінск. Усім вядомыя, думаю, выказванні накшталт «спорт па-за палітыкай» альбо «проста бізнес,...

Апошнія навіны

    Літаратура
    Адам Мальдзіс уганараваны дыпломам БІНіМ Канады за 2020 год
    Грамадства
    Стваральнік надпісаў «Жыве Беларусь» на мапе: «Я таксама быў апалітычны»
    Музыка
    Таццяна Грыневіч: Я хачу вандраваць у сваёй вольнай Беларусі
    Фазэль, бізнес і правы чалавека. Беларускі трыгер еўрапейскай палітыкі
    Грамадства
    У Гомелі затрыманы праваабаронца «Вясны» Леанід Судаленка
    "Культурызм" з Віктарам Марціновічам
    Віктар Марціновіч: Пуцін на беларускай сцежцы
    Літаратура
    Цыкл мерапрыемстваў, прысвечаны 100-годдзю Івана Шамякіна, стартуе ў БДУ
    Грамадства
    «64 дні ігнараваньня, праслухоўваньня, запалохваньня». Маці забітага Рамана Бандарэнкі звярнулася да Рэне Фазэля
    Краіна
    Сіноптыкі распавялі, калі нарэшце пацяплее
    Грамадства
    Белпошта прапануе выбраць найлепшую марку за 2020-ы. Там нават ёсць «Ева» Суціна і «Закаханыя» Шагала
    Асоба
    Заўтра адбудзецца грамадскае развітанне з Леанідам Лычом
    Краіна
    Беларусь страціла 98 пазіцый у рэйтынгу бяспекі краін
    Навіны "Будзьма!" Літаратура
    «Словы мацней»: Галіна Казіміроўская чытае твор Міхася Чарота
    Грамадства
    Gaudeamus igitur: дакумэнтальны фільм пра студэнцкі пратэст у Беларусі
    Грамадства
    З Унівэрсытэту фізычнай культуры на знак пратэсту супраць дзеяньняў дзяржавы звольніўся кандыдат навук

Афіша

  • 20.01 19:00Анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава
  • 21.01 19:00Літаратурна-музычнае мерапрыемства “Мой Багдановіч”
  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: А зараз вернемся да нармальнага жыцця?
    • Ад пракату «Доваду» да закрыцця кінатэатраў. Падводзім вынікі 2020 года ў беларускай кінаіндустрыі
    • Як у свеце адрэагавалі на візіт Рэнэ Фазэля да Лукашэнкі
    • Інфармацыйныя спецаперацыі супраць Беларусі ў заходніх СМІ
    • «Што там ў піндосаў», або Чаму Маск — найлепшы прэзідэнт для ЗША

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM