«Акадэмічная кніга»: Мінск, пр. Незалежнасці, 72.
Перад намі кніга, якая мусіла быць напісаная ў дзевяностыя гады, калі мы былі больш адкрытыя праўдзе, але яна з’явілася толькі цяпер. І ўсё адно своечасова. Страшная кніга. Хоць сказаць, што кніга пра Халакост страшная, нічога не сказаць, але тут набліжаешся да немагчымага для слова. У маленькай Літве 227 месцаў – ям, яроў, дзе расстрэльвалі яўрэяў, недзе ёсць знакі, недзе няма, а недзе ўжо зямля перайшла да прыватнага ўласніка. Расстралялі 200 тысяч яўрэяў. Амаль усіх яўрэяў краіны! Пра гэта хацелі б забыць – і ваеннае пакаленне, а цяпер і іх унукі: сярод забойцаў літоўцаў было больш, чым немцаў, немцаў сотні, літоўцаў тысячы, Былі там простыя вясковыя хлопцы, але не толькі, настаўнікі, пастары таксама былі, бо забойцу трэба не проста даць аўтамат у рукі, але і ўбіць некалькі ідэй у галаву. «Адкуль у нас у простых вясковых хатах добрая мэбля і дарагія рэчы, адкуль залатыя каронкі?» – пыталася пісьменніца. Усюды сляды злачынства … Нешматлікія сведкі, якіх яна знайшла, расказвалі шэптам. «Чаму вы кажаце шэптам?» — «Заб’юць». — «Хто заб’е?» — «Літоўцы».
Руце Ванагайце таксама пагражаюць. Ненавідзяць многія: родныя, знаёмыя, палітыкі … Усе хочуць быць ахвярамі, ніхто не хоча быць катам. Міфы падабаюцца людзям больш за праўду.
Вы будзеце плакаць над гэтай кнігай – плачце, але плакаць мала, трэба думаць. Думаць пра тое, як хутка расчалавечваецца чалавек, чалавека ў чалавеку трохі, тонкі пласт культуры лёгка змахнуць. Ніхто з нас, з тых, хто дваццаць гадоў таму радасна крычаў на плошчах: «Свабода! Свобода!», не мог уявіць сабе, што на месцы камуністычнай тыраніі вырасце шмат розных тыраній. Ізноў забіваць стане працай. Азірніцеся вакол – адбою няма ад тых, хто гатовы рабіць гэтую працу. І ўжо робіць.
Я не ведаю, як выратаваць чалавека. Рута Ванагайце адчайна хоча яго выратаваць…
