• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
17.05.2016 | "Культурызм" з Віктарам Марціновічам

Віктар Марціновіч: Маё беларускае «Я» (Зацемкі падчас чытання Акудовіча)

Найлепшыя філосафы сучаснасці болей не шукаюць ісціны, іх кнігі працуюць хутчэй на дэфармацыю свядомасці чытача. На навучэнне яго хадзіць па лабірынтах, пракладзеных у рэальнасці іх тэкстамі.

Бадрыяр не прыдумаў панятку «сімулякр», ён навучыў бачыць платонаўскія сімулякры па-свойму. Лакан ці Жыжак цікавыя нам менавіта гэтым мастацтвам ператварэння чытача ў маленечкіх карузлікавых Лаканаў ды Жыжкаў, якія спараджаюць бясконцыя аднолькавыя тэксты, што інтэрпрэтуюць сэксуальнасць, мову ці масавую культуру так, як гэта робіць  «буйны Лакан» ці «буйны Жыжак».

Такім чынам, сёння філосаф – гэта вірус.

І найлепшая пашана філосафу – распаўсюд мікробу ягонай думкі па верасовых пустках уласных тэкстаў.

Таму я не буду рэагаваць на цудоўную кнігу Валянціна Акудовіча «Прачнуцца ранкам у сваёй краіне» напісаннем чарговай рэцэнзіі. Я вазьму эсэ «Нідзе і Ніхто» з гэтай кнігі і прайду крышачку далей па гасцінцы, на адным з паваротаў якога пад зорамі выштукаваў цяпельца ды застаўся на перакур «буйны Акудовіч». Пры гэтым я ўсведамляю, што гэты тэкст напісаны хутчэй няісным Акудовічам, чым яго сімуляваным (а таму яшчэ больш няісным) Марціновічам.

Асноўнае дапушчэнне «Нідзе і Ніхто» – пастулат пра тое, што культура – гэта падзеі часу, трывала зафіксаваныя ў прасторы. І, паколькі новая паўсюдная медыйнасць знішчае прастору, набліжае ўсіх да ўсіх, мы пачынаем жыць у Нідзе, бо ў плане няіснасці «Нідзе» і «Усюды» – паняткі тоесныя хаця б у вымярэнні ўласнай недасяжнасці. Без прасторавай адлегласці знакі іншых культур набліжаюцца да нас і робяцца такімі ж блізкімі, як знакі ўласнай культуры, без фіксавання ў прасторы атрыбуты культуры страчваюць укаранёную прыналежнасць і перакідваюцца ў калейдаскоп. Так, Брэтонаў «выбух камунікацыяў» спараджае «татальны крызіс культуры» (вылучана італікам).

Усе павароты Акудовічавага лабірынту выглядаюць адзіна магчымымі, ды і сценка ў канцы нашага шляху цяміцца вусцішна непрабіўнай. У Нідзе жыве адно прыстасаванае для яго Ніхто – асоба без культуры, без ідэнтычнасці, без «Я», а сэнс вытворчасці культурных тэкстаў губляецца ці зводзіцца да напісання рамана ў тысячу старонак адно для таго, каб пра яго двойчы згадалі ў медыях.

Але гэтая сучасная інтэрпрэтацыя прасторы і культурнай вытворчасці інструментаваная старой і больш не актуальнай анталогіяй.

Мы зыходзім з таго, што слова «жыць» ці тэрмін «быццё» ў рэальнасці, у якой мы бачым членаў брытанскай каралеўскай сям’і часцей, чым уласных стрыечных братоў, тоесны вызначэнням тэрміна «быццё», пададзенаму ў ХІХ стагоддзі. Я не буду падрабязна спыняцца на медыйнай анталогіі, на тым, чым дыгітальны суб’ект ці аватар, у які мы ўсе ператварыліся пад уздзеяннем сацыяльных медыяў, адрозніваецца ад жывой істоты, унутраны свет і матывацыі якой апісвалася Шэкспірам.

Я скажу толькі некалькі словаў пра самога гэтага суб’екта. Сапраўды, нашае «Я» сёння – гэта не мадэрнае «Я» колішняга жыхара вялікага горада, які ў кожны момант часу ўсвядомліваў сябе лонданцам, насельнікам імперыі, кансерватарам, манархістам, і сацыяльна-медыйнае атачэнне дапамагала яму заставацца ва ўласнай культурнай апрычонасці.

Цяпер «Я» штохвіліны праходзіць выпрабаванне трыма фактарамі, што стала на яго ўздзейнічаюць: медыйнасцю, глабалізацыяй, спажываннем. Медыйнасць робіць Букінгемскі палац гэтаксама блізкім да нашай канапы, як і Мірскі замак – бо пра абедзве з’явы нам кажуць па ТБ. Глабалізацыя вымушае нас спрашчаць жаданні і ўкладаць іх у загатаваныя фрэймы, нівелюючы нашую выбітнасць. Спажыванне падмяняе нашае «Я» прыдумкамі ідэалогій брэндаў, якія над намі ўладараць. У гэтым сэнсе «Я» чалавека, які прысмактаўся да пляшкі «Хайнэкена» і не здольны адарваць вочы ад канала Расія24, дзе Кісялёў паведамляе праўду пра нідэрланды, – гэта вельмі цікавы мікс супярэчнасцяў.

Але менавіта расколатасць гэтага суб’екта, апасродкаванасць ягоных стасункаў са знешнім, няўлоўнасць ягонага «быцця» ў параўнанні з быццём у ХІХ стагоддзі і пакідае шанец. Гэткі прытоены садок, у якім расквітаюць культура і ідэнтычнасць.

Рэч у тым, што мы навучыліся годна і стала існаваць без цела. Прычым непатрэбнасць цела не ператварыла нас у Нішто. Наадварот, мы зрабіліся па-ніцшэанску ўсёмагутнымі, бо можам перажываць вопыт быцця ў радзіме, знаходзячыся фізічна далёка за яе межамі. Слова «жыць» цяпер азначае электронную актыўнасць, якая разгортваецца з аблічбаваным агентам, што ўвасабляе нашую самасць. Дыханне, сон і нават ежа ўсё больш успрымаюцца другаснымі аперацыямі, кшталту сілкавання батарэі ў дэвайса.

Вандроўны філосаф украінскага паходжання Анатоль Ульянаў выдаў не так даўно назіранне пра тое, што, праз пастаянную змену месцаў жыхарства, здымных кватэр ды краін, у якія яго заносіць, ягоны дом сёння – гэта прастора сеціўных шутараў. І пачуццё пазнавання наваколля, унутранае цяпло, якое ён у сувязі з гэтым адчувае, завязаныя не на фізічнае вяртанне дадому, якое ў ягоным выпадку немагчымае, а з праходжаннем адной вельмі дакладнай мапы ва ўсталяванай на ягоным лэптопе камп’ютарнай гульні.

Кожны вандроўны перажываў гэты тып быцця – калі табе самотна і ты пераглядаеш улюбёны фільм ці пускаеш па трэцім коле серыял, які некалі вымушаў смяяцца. Дыгітальная настальгія як і дыгітальная «прота-радзіма» – вельмі цікавыя з’явы.

Дык вось, пры ўсім гэтым нават за мяжой, нават праз вялікі час мы чамусьці працягваем чытаць пра Беларусь. Статыстыка пераходаў на беларускамоўныя сайты з-за межаў нашай краіны – вельмі грунтоўнае апірышча для тэзаў, выказаных вышэй. Раней чалавек ад’язджаў назаўсёды і хутка рваў сувязі з сусветам, дзе выгадаваўся. Цяпер ён жыве адначасова ў Вільні, у Мінску і ў фільме, які глядзіць у цягніку паміж Вільняй і Мінскам.

Ты можаш выкшталтаваць веды чэшскай мовы і весці курс у Пецярбургскім універсітэце, то можаш распусціцца дашчэнту ў велізарнай Маскве, але ў тваім «Я» будзе жыць маленькае цудоўнае «але». Укаранёнае ў прадонне ўзаемадзеянняў тваіх аватараў у медыйнай сацыяльнасці, гэтае «але» будзе ўвесь час нагадваць пра твае сапраўднае апірышча – пра твае, не стрымаюся, падваліны – пра той код, з якога ты паходзіш.

І вось Ульянаў – той самы Ульянаў, які ўхваляе настальгію да мапаў у сеціўных шутараў, зноў і зноў вяртаецца да нататак пра Украіну (днямі ён зацята крытыкаваў яе «казацкую адукацыю»). Здавалася б, нашто Ульянаву праз столькі гадоў вандровак па зямной кулі ды сеціўных абшарах украінская адукацыя? І Украіна? Гэта ўсё праз ужо згаданыя «але». Ты сядзіш у нью-ёркскім метро, ты гаворыш па-англійску з дзяўчынай побач, ты амаль забыўся, хто ты насамрэч, і тут на тэлефон звальваецца паведамленне пра нечы камент да твайго статусу, і гэты камент прысвечаны рэформе адукацыі на іншым кантыненце, дзе ты даўно не быў, і дзе, тым не менш… Ну і панеслася! Ты стаіш у заторы ў Маскве, ты бачыш трыкалорчык на нумарной шыльдзе суседняга аўто, і гэтае медыя, гэты маленькі сцяжок раптам нагадвае табе пра тое, што ты – не тутэйшы. Цудоўная рэч гэтае ўнутранае «але»!

Раней трэба было рабіць высілкі, каб заставацца ў Беларусі па-за яе межамі. Цяпер табе трэба прыкладаць высілкі, каб захінуцца ад яе навін, ад яе татальнасці. Радзіма цяпер усюды. Як і культура.

Выбух камунікацыі, спажыванне і глабалізацыя не знішчаць культуру і не нівелююць ідэнтычнасць. Таму што чалавек без цела рэагуе на іх не-цялесна: праз медыатызацыю настальгіі ён увесь час лічбава не вылазіць з родных месцаў, праз спажыванне ён робіцца суддзёй на спаборніцтве эйдатычных адлюстраванняў рэкламных праекцый (а што ёсць культура, як не канкурэнцыя логасаў?). Праз глабалізацыю ён увесь час заахвочаны падкрэсліваць уласную выбітнасць, і родная мова – у гэтым найлепшы памагаты.

Татальнага крызісу культуры, нават не вылучанага італікам, няма. Ёсць змяненне культуры праз змяненне чалавека і форм ягонага быцця. Калі медыйная анталогія складзецца нарэшце ў распрацаваную навуку, быццё па-за целам больш не будзе нікога палохаць.

Мы не страчваем Беларусь. Яна ў нас усталяваная, бы Windows 10. І якой бы глючнай, надакучлівай ці аўтарытарнай ні была Windows 10, без яе мы проста не загрузімся.

 

Віктар Марціновіч

Нагадваем, што сёння выдавецтва “Логвінаў” і “Беларускі калегіум” прэзентуюць свежую кнігу Валянціна Акудовіча “Прачнуцца ранкам у сваёй краіне”. Галерэя “Ў “і кнігарня “Логвінаў” (Незалежнасці 37а). Пачатак а 19-й. Уваход – вольны!

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Літаратура

Генрых Далідовіч у праграме «Кантэкст». Глядзеце новы выпуск!

ГА «Саюз беларускіх пісьменнікаў» працягвае свой відэапраект — цыкл літаратурных гутарак «Кантэкст». У кожным «Кантэксце» вас чакаюць інтэрв’ю з вядомымі беларускімі літаратарамі, а таксама іх аўтарскія...

valiancina_shauchenka
Літаратура

Новая кніга «Беларускага кнігазбору»: украінскі дзіцячы бестселер па-беларуску

У кнігі «36 і 6 катоў» дзіцячай пісьменніцы Галіны Удавічэнка толькі ва Украіне — 35 перавыданняў, 149 тысяч асобнікаў! Пра беларускае выданне Нашай Ніве расказваюць самі перакладчыкі, дружная...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Дзве матрыцы і адна Галгофа Аляксея Навальнага

Алесь Кіркевіч піша на budzma.by пра феномен расійскага палітыка Аляксея Навальнага Навальны зрабіў смелы ўчынак. Не паспрачаешся. Менавіта таму найбліжэйшым часам ён будзе піць зусім не нямецкае піва,...

valiancina_shauchenka
Літаратура

Рахункі вядомага беларускага выдавецтва заблякаваныя. Як можна яго падтрымаць?

15 студзеня ў выдавецтва «Янушкевіч» прыйшлі з аглядам супрацоўнікі Дэпартамента фінансавых расследаванняў. Дырэктара выдавецтва Андрэя Янушкевіча выклікалі на допыт. Увечары яго адпусцілі, але цяпер...

Апошнія навіны

    Літаратура
    Генрых Далідовіч у праграме «Кантэкст». Глядзеце новы выпуск!
    Літаратура
    Новая кніга «Беларускага кнігазбору»: украінскі дзіцячы бестселер па-беларуску
    Грамадства
    Дзве матрыцы і адна Галгофа Аляксея Навальнага
    Літаратура
    Рахункі вядомага беларускага выдавецтва заблякаваныя. Як можна яго падтрымаць?
    Культура
    Былы палац культуры ў Гродне стане музеем
    Краіна
    Заўтра чакаецца рэзкае пацяпленне. Чым гэта небяспечна?
    Літаратура
    Выйшаў Альманах беларускіх пісьменнікаў замежжа «Беларус» за 2020 год. Абвешчаны прыём тэкстаў у наступны выпуск
    Грамадства
    Улады забаранілі перавод часткі ахвяраваньняў беларускім сіротам, дзецям з анкалёгіяй і пацярпелым ад гвалту
    Грамадства
    Міністр інфармацыі прыгразіў заблакаваць TUT.BY
    Грамадства
    Праваслаўны святар і студэнткі Медуніверсітэта пачалі галадоўкі салідарнасці з палітвязнем Лосікам
    Краіна
    У маразы пад Гродна знайшлі новы від птушак для Беларусі - качку-каралінку
    Замежжа
    Цяпер яшчэ і Нартумбрыя
    Гісторыя
    Спрэчнае жыццё бацькі беларускай граматыкі
    Грамадства
    «Зіма ваша, вясна — наша». Вадзім Мажэйка пра сыход з унівэрсытэту фізкультуры і стратэгічную перамогу
    Літаратура
    Пачаўся прыём заявак на прэмію «Дэбют» імя Максіма Багдановіча

Афіша

  • 20.01 19:00Анлайн-канцэрт Андрэя Мельнікава
  • 21.01 19:00Літаратурна-музычнае мерапрыемства “Мой Багдановіч”
  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: Пуцін на беларускай сцежцы
    • Інфармацыйныя спецаперацыі супраць Беларусі ў заходніх СМІ
    • 29-гадовы дырэктар Нацыянальнага гістарычнага музея пакідае пасаду
    • «Выпадкаў несправядліва асуджаных у Беларусі вельмі шмат»
    • «Словы мацней»: Галіна Казіміроўская чытае твор Міхася Чарота

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM