• budzma.by
  • Пра нас
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
15.03.2018 | Гісторыя

ВКЛ і БНР прыгадваліся ў праекце першай Канстытуцыі сувэрэннай Беларусі

15 сакавіка 1994 Вярхоўны Савет Беларусі прыняў першую Канстытуцыю сувэрэннай Рэспублікі Беларусь – піша Радыё Свабода. Аднак гэты, канчатковы тэкст, істотна адрозьніваўся ад першапачатковых варыянтаў, якія былі падрыхтаваныя Канстытуцыйнай камісіяй і прымаліся Вярхоўным Саветам як праекты.

Пра тое, што ў праекце Канстытуцыі спачатку не было разьдзела пра прэзыдэнцтва, што гэты разьдзел прымаўся з парушэньнем Рэглямэнту Вярхоўнага Савета, шляхам патаемнага галасаваньня бюлетэнямі, і дэпутаты Апазыцыі БНФ, якія былі супраць прэзыдэнцтва, ня ўдзельнічалі ў галасаваньні — пісалася неаднойчы.

Але значна менш вядома, што яшчэ ў 1993 годзе Канстытуцыя пачыналася з узгадак у тым ліку і пра ВКЛ і БНР.

Мне давялося быць членам Канстытуцыйнай камісіі, і ў маім архіве захаваўся праект Асноўнага закону па стану на 11 сакавіка 1993 года (між іншым, роўна за два тыдні да сьвяткаваньня 75-х угодкаў незалежнасьці БНР).

Паводле гэтага праекту, Канстытуцыя пачыналася наступным чынам:

«Мы, народ Рэспублікі Беларусь (Беларусі)…»

У дужках звычайна пазначаліся варыянты, у гэтым выпадку — варыянт новага назову краіны. Некаторыя дэпутаты (у тым ліку і я) лічылі, што назва «Рэспубліка Беларусь», прынятая ў верасьні 1991 году, з’яўляецца рудымэнтам і стварае ў сьвядомасьці ўспрыманьне краіны як часткі нейкай большай дзяржавы (напрыклад, доўгі час яшчэ паводле савецкай традыцыі казалі «рэспубліканская прэса» (гэта значыць беларуская) і «цэнтральная» — маскоўская). Як вядома, у канчатковым варыянце засталася цяперашняя назва.

Цалкам жа прэамбула Канстытуцыі гучала так:

«Мы, народ Рэспублікі Беларусь (Беларусі),

зыходзячы з адказнасьці за сучаснае і будучае Беларусі,

усьведамляючы сябе паўнапраўным суб’ектам сусьветнага супольніцтва і пацьвярджаючы сваю прыхільнасьць да агульначалавечых каштоўнасьцей,

грунтуючыся на сваім неад’емным праве на самавызначэньне,

абапіраючыся на шматвяковую гісторыю разьвіцьця беларускай дзяржаўнасьці,

аддаючы належнае пошукам справядлівага грамадзкага ладу на старажытнай зямлі Беларусі, якія знайшлі адлюстраваньне ў Статутах Вялікага княства Літоўскага, Рускага, Жамойцкага, Статутных граматах Беларускай Народнай Рэспублікі, Канстытуцыях Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі, а таксама ў Дэклярацыі аб дзяржаўным сувэрэнітэце Рэспублікі Беларусь,

імкнучыся зацьвердзіць правы і свабоды кожнага грамадзяніна Рэспублікі Беларусь, жадаючы забясьпечыць грамадзянскую згоду, непахісныя ўстоі народаўлядзьдзя і прававой дзяржавы,

прымаем гэтую Канстытуцыю — Асноўны Закон Рэспублікі Беларусь».

Як бачыць чытач, у прэамбуле ўзгадваліся і ВКЛ, і БНР, і БССР. Прычым, у адрозьненьні ад назвы краіны, дзе дапускаліся варыянты — тут ужо была канчатковая згода членаў Канстытуцыйнай камісіі.

Праект першай Канстытуцыі сувэрэннай Беларусі, 1993 год
Праект першай Канстытуцыі сувэрэннай Беларусі, 1993 год

Найбольш гістарычна значныя рашэньні Вярхоўным Саветам прымаліся альбо пад ціскам (як абвяшчэньне незалежнасьці 25 жніўня 1991, калі намаганьні дэпутатаў Апазыцыі БНФ падтрымлівала Плошча), альбо ў выніку перамоваў і кампрамісаў (як прыняцьце «Пагоні» і бел-чырвона-белага сьцяга ў якасьці дзяржаўных сымбаляў 19 верасьня 1991).

Вышэйцытаваныя радкі былі вынікам кампрамісу. У Канстытуцыйную камісію ўваходзілі як камуністы, былыя кіруючыя партыйныя работнікі, артадаксальныя вэтэраны, генэралы ў адстаўцы і дзейныя генэралы КДБ, гэтак і дэпутаты Апазыцыі БНФ. Спрэчкі па шмат якіх пазыцыях ішлі жорсткія. І ўсё ж, у гэтым выпадку ўдалося ўнесьці ў праект і згадкі пра ВКЛ і БНР — камуністы пагадзіліся на гэта, ну а мы пагадзіліся ўзгадаць БССР. Прыгадваньне Дэклярацыі аб сувэрэнітэце, прынятай у 1990 годзе ў тым ліку і членамі Канстытуцыйнай камісіі асаблівых пярэчаньняў не выклікала.

Каб правесьці ў Канстытуцыю, не хапіла галасоў

Такім чынам, 75-годзьдзе незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі мы адзначылі з праектам Канстытуцыі, у якім БНР была зафіксаваная як этап дзяржаўнасьці.

Аднак ужо праз некалькі тыдняў, у красавіку 93-га, большасьць Вярхоўнага Савета прагаласавала за ўваходжаньне Беларусі ў сыстэму калектыўнай бясьпекі СНД, якая фактычна кантралявалася расейскім Генштабам (ініцыятарам уключэньня пытаньня ў парадак дня сэсіі быў дэпутат Лукашэнка). Адбыліся і іншыя падзеі, якія не пайшлі на карысьць умацаваньню незалежнасьці, пра якія пішу ў новай кнізе «Дзевяноста трэці».

У выніку, абзац з узгадваньнем этапаў беларускай дзяржаўнасьці быў цалкам выкрасьлены з праекту Канстытуцыі — нам проста не хапіла галасоў, каб яго правесьці ў Канстытуцыю.

Аднак мне чамусьці падаецца, што ў новым парлямэнце будучай дэмакратычнай Беларусі галасоў дэпутатаў, якія з павагай паставяцца да гісторыі Беларусі, будзе больш чым дастаткова.

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Афіша Тэатр

Акторы мінскага інклюзіў-тэатра запрасілі на свой спектакль галівудскіх актораў

17 снежня у ДК МАЗ Сямейны інклюзіў-тэатр “і” паставіць свой самы папулярны спектакль “8 пачуццяў, або нараджэнне чалавека”. Мінулы паказ у лістападзе сабраў поўную залу на 1000 чалавек, і ў гэты раз артысты зноўку рыхтуюцца...

valiancina_shauchenka
Кіно

Андрэй Курэйчык зняў фільм у маляўнічай сядзібе ў Красках, а на ролю ўзяў самога амбасадара Францыі

У Нацыянальным мастацкім музеі скончыліся здымкі новага праекта рэжысёра і сцэнарыста Андрэя Курэйчыка «LIBERTÉ» (у літаральным перакладзе «Свабода»), перадае аўтар на сваёй старонцы ў фэйсбуку.  ...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Алена Анісім: Беларусізацыя ў грамадстве не спаўзае ўніз

Старшыня Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны Алена Анісім падвяла пэўныя вынікі сваёй дэпутацкай дзейнасці. У прыватнасці, яна адказала на пытанне, ці бываюць у парламенце гарачыя абмеркаванні:  –...

valiancina_shauchenka
Літаратура Беларуская мова

Часопіс "Жэўжык": сучаснае беларускамоўнае выданне для дзетак

Так склалася, што ў нашай краіне не так і шмат выданняў на беларускай мове для дзетак. Наўскідку прыгадваюцца “Бярозка”, “Вожык”, “Вясёлка” і “Гарбузік”. З сакавіка 2019 года ў Беларусі выходзіць анлайн-часопіс...

Апошнія навіны

    Кіно
    Андрэй Курэйчык зняў фільм у маляўнічай сядзібе ў Красках, а на ролю ўзяў самога амбасадара Францыі
    Грамадства
    Алена Анісім: Беларусізацыя ў грамадстве не спаўзае ўніз
    Літаратура Беларуская мова
    Часопіс "Жэўжык": сучаснае беларускамоўнае выданне для дзетак
    Літаратура
    Віктар Марціновіч: «Я непажаданы сын беларускай літаратурнай тусоўкі»
    Грамадства
    Як частаваць птушак правільна?
    Замежжа
    «Маленькага прынца» па-беларуску будуць прадаваць у Маскве
    Грамадства
    Працуем далей. Урад не падтрымаў прапанову зрабіць 31 снежня выходным
    Кіно
    Фільм «Адмірал» па-беларуску
    Замежжа
    У Вільню едзе “Рэвізор”: распачаўся продаж квіткоў на паказ спектакля Купалаўскага тэатра ў літоўскай сталіцы
    Беларуская мова
    Дамалюй працяг: выйшла другая частка дзіцячага комікса «Не для чужых вачэй»
    Грамадства
    «Такі жаніх нам ня любы». Беларускі ў нацыянальных строях выкацілі гарбуз да расейскай амбасады
    Мастацтва Тэхналогіі
    Мінскі стрыт-арт «Будучыня» «ажыве» з дапамогай тэхналогій дапоўненай рэальнасці
    Гісторыя
    «Давайце канчаць з нацыянальным падзелам краіны». Як Андропаў спрабаваў ліквідаваць БССР
    Байнэт
    Адміністратары беларускіх суполак «УКантакце» падтрымалі заяву супраць інтэграцыі з Расеяй
    Замежжа
    «Ані літоўцы, ані беларусы ня кралі ў Польшчы ніякіх герояў», — польская тэлевядоўца

Афіша

  • 07.12

    Ток-шоў "Стасункі ў кібер-прасторы: правілы паводзінаў"

  • 12.12

    Заняткі жывапісам і керамікай для дзетак 6-11 гадоў

  • 07.12 11:00Лайфхакі публічнай прэзентацыі: у Мінску пройдзе воркшоп для падлеткаў
  • 07.12 12:00Ток-шоў "Стасункі ў кібер-прасторы: правілы паводзінаў"
  • 07.12 12:00Первый в Беларуси IT Fest для школьников
  • 07.12 13:00Запрашаем на “Жывую Бібліятэку”, якая прымеркаваная да Дня правоў чалавека!
  • 07.12 13:00«YOUNG FACES – 100 историй молодых и успешных»
  • 07.12 14:00Мероприятие с музыкальной программой "Осенние листья"
  • 07.12 19:00Вялікі канцэрт гурта Dzieciuki ў Мінску

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Чаго чакаць ад 8 снежня
    • Дзмітрый Шэпелеў: "Я грамадзянін Беларусі. Я не грамадзянін Расіі"
    • Да чаго рыхтуецца беларускае войска? Закон “пра адтэрміноўкі” – верх айсберга
    • «Ані літоўцы, ані беларусы ня кралі ў Польшчы ніякіх герояў», — польская тэлевядоўца
    • «Давайце канчаць з нацыянальным падзелам краіны». Як Андропаў спрабаваў ліквідаваць БССР

Ахова спадчыны

  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
  • Праца ў Леніне з дапамогай “Рэммерса”
  • Праблема Жыровіцкага манастыра яшчэ не вырашана
  • Прапанова Таварыства па статусу жыровіцкіх флігеляў
  • Таварыства прапанавала склікаць камісію па ахове спадчыны
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM