• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Маё права
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Фотарэпартаж
  • Афіша
  • "Будзьма!" прапаноўвае
15.03.2018 | Гісторыя

ВКЛ і БНР прыгадваліся ў праекце першай Канстытуцыі сувэрэннай Беларусі

15 сакавіка 1994 Вярхоўны Савет Беларусі прыняў першую Канстытуцыю сувэрэннай Рэспублікі Беларусь – піша Радыё Свабода. Аднак гэты, канчатковы тэкст, істотна адрозьніваўся ад першапачатковых варыянтаў, якія былі падрыхтаваныя Канстытуцыйнай камісіяй і прымаліся Вярхоўным Саветам як праекты.

Пра тое, што ў праекце Канстытуцыі спачатку не было разьдзела пра прэзыдэнцтва, што гэты разьдзел прымаўся з парушэньнем Рэглямэнту Вярхоўнага Савета, шляхам патаемнага галасаваньня бюлетэнямі, і дэпутаты Апазыцыі БНФ, якія былі супраць прэзыдэнцтва, ня ўдзельнічалі ў галасаваньні — пісалася неаднойчы.

Але значна менш вядома, што яшчэ ў 1993 годзе Канстытуцыя пачыналася з узгадак у тым ліку і пра ВКЛ і БНР.

Мне давялося быць членам Канстытуцыйнай камісіі, і ў маім архіве захаваўся праект Асноўнага закону па стану на 11 сакавіка 1993 года (між іншым, роўна за два тыдні да сьвяткаваньня 75-х угодкаў незалежнасьці БНР).

Паводле гэтага праекту, Канстытуцыя пачыналася наступным чынам:

«Мы, народ Рэспублікі Беларусь (Беларусі)…»

У дужках звычайна пазначаліся варыянты, у гэтым выпадку — варыянт новага назову краіны. Некаторыя дэпутаты (у тым ліку і я) лічылі, што назва «Рэспубліка Беларусь», прынятая ў верасьні 1991 году, з’яўляецца рудымэнтам і стварае ў сьвядомасьці ўспрыманьне краіны як часткі нейкай большай дзяржавы (напрыклад, доўгі час яшчэ паводле савецкай традыцыі казалі «рэспубліканская прэса» (гэта значыць беларуская) і «цэнтральная» — маскоўская). Як вядома, у канчатковым варыянце засталася цяперашняя назва.

Цалкам жа прэамбула Канстытуцыі гучала так:

«Мы, народ Рэспублікі Беларусь (Беларусі),

зыходзячы з адказнасьці за сучаснае і будучае Беларусі,

усьведамляючы сябе паўнапраўным суб’ектам сусьветнага супольніцтва і пацьвярджаючы сваю прыхільнасьць да агульначалавечых каштоўнасьцей,

грунтуючыся на сваім неад’емным праве на самавызначэньне,

абапіраючыся на шматвяковую гісторыю разьвіцьця беларускай дзяржаўнасьці,

аддаючы належнае пошукам справядлівага грамадзкага ладу на старажытнай зямлі Беларусі, якія знайшлі адлюстраваньне ў Статутах Вялікага княства Літоўскага, Рускага, Жамойцкага, Статутных граматах Беларускай Народнай Рэспублікі, Канстытуцыях Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі, а таксама ў Дэклярацыі аб дзяржаўным сувэрэнітэце Рэспублікі Беларусь,

імкнучыся зацьвердзіць правы і свабоды кожнага грамадзяніна Рэспублікі Беларусь, жадаючы забясьпечыць грамадзянскую згоду, непахісныя ўстоі народаўлядзьдзя і прававой дзяржавы,

прымаем гэтую Канстытуцыю — Асноўны Закон Рэспублікі Беларусь».

Як бачыць чытач, у прэамбуле ўзгадваліся і ВКЛ, і БНР, і БССР. Прычым, у адрозьненьні ад назвы краіны, дзе дапускаліся варыянты — тут ужо была канчатковая згода членаў Канстытуцыйнай камісіі.

Праект першай Канстытуцыі сувэрэннай Беларусі, 1993 год
Праект першай Канстытуцыі сувэрэннай Беларусі, 1993 год

Найбольш гістарычна значныя рашэньні Вярхоўным Саветам прымаліся альбо пад ціскам (як абвяшчэньне незалежнасьці 25 жніўня 1991, калі намаганьні дэпутатаў Апазыцыі БНФ падтрымлівала Плошча), альбо ў выніку перамоваў і кампрамісаў (як прыняцьце «Пагоні» і бел-чырвона-белага сьцяга ў якасьці дзяржаўных сымбаляў 19 верасьня 1991).

Вышэйцытаваныя радкі былі вынікам кампрамісу. У Канстытуцыйную камісію ўваходзілі як камуністы, былыя кіруючыя партыйныя работнікі, артадаксальныя вэтэраны, генэралы ў адстаўцы і дзейныя генэралы КДБ, гэтак і дэпутаты Апазыцыі БНФ. Спрэчкі па шмат якіх пазыцыях ішлі жорсткія. І ўсё ж, у гэтым выпадку ўдалося ўнесьці ў праект і згадкі пра ВКЛ і БНР — камуністы пагадзіліся на гэта, ну а мы пагадзіліся ўзгадаць БССР. Прыгадваньне Дэклярацыі аб сувэрэнітэце, прынятай у 1990 годзе ў тым ліку і членамі Канстытуцыйнай камісіі асаблівых пярэчаньняў не выклікала.

Каб правесьці ў Канстытуцыю, не хапіла галасоў

Такім чынам, 75-годзьдзе незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі мы адзначылі з праектам Канстытуцыі, у якім БНР была зафіксаваная як этап дзяржаўнасьці.

Аднак ужо праз некалькі тыдняў, у красавіку 93-га, большасьць Вярхоўнага Савета прагаласавала за ўваходжаньне Беларусі ў сыстэму калектыўнай бясьпекі СНД, якая фактычна кантралявалася расейскім Генштабам (ініцыятарам уключэньня пытаньня ў парадак дня сэсіі быў дэпутат Лукашэнка). Адбыліся і іншыя падзеі, якія не пайшлі на карысьць умацаваньню незалежнасьці, пра якія пішу ў новай кнізе «Дзевяноста трэці».

У выніку, абзац з узгадваньнем этапаў беларускай дзяржаўнасьці быў цалкам выкрасьлены з праекту Канстытуцыі — нам проста не хапіла галасоў, каб яго правесьці ў Канстытуцыю.

Аднак мне чамусьці падаецца, што ў новым парлямэнце будучай дэмакратычнай Беларусі галасоў дэпутатаў, якія з павагай паставяцца да гісторыі Беларусі, будзе больш чым дастаткова.

Tweet

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Каляндар

Каляндар на 25-31 студзеня. Што святкуем? Па чым сумуем?

Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата – кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і “пасланне ў бутэльцы” для...

valiancina_shauchenka
Музыка

Беларускі фонд культурнай салідарнасці распачынае анлайн-фэст #АртыстыПерамогі!

Глядзіце кожную суботу а 20-й гадзіне канцэрты годных музыкаў, якія праявілі актыўную грамадзянскую пазіцыю, былі на маршах, завітвалі да вас у двары, пісалі пратэставыя песні і здымалі адпаведныя...

valiancina_shauchenka
Каранавірус

Чаму адны хварэюць на кавід цяжэй за іншых? Прычынай могуць быць антыцелы-пярэваратні

Медыкі знаходзяць усё больш доказаў таму, што разуменне цяжкіх выпадкаў інфекцыі SARS-CoV-2 магчыма праз даследаванне аўтаімунных антыцел, паведамляе Наша Ніва. Ёсць некалькі тэорый, як аўтаімунітэт узнікае пасля...

valiancina_shauchenka
Гісторыя

Што паглядзець у Глыбокім? Згушчонка, барока, радзіма Ластоўскага

Працягваем спазнаваць Беларусь з «Будзьма!». Калі чуеце пра Глыбокае, якія асацыяцыі ўзнікаюць? Салодкія, як Глыбоцкая згушчонка? Але ж не адзіным малаказаводам вядомае Глыбокае. Глыбоччына – родныя...

Апошнія навіны

    Каляндар
    Каляндар на 25-31 студзеня. Што святкуем? Па чым сумуем?
    Музыка
    Беларускі фонд культурнай салідарнасці распачынае анлайн-фэст #АртыстыПерамогі!
    Каранавірус
    Чаму адны хварэюць на кавід цяжэй за іншых? Прычынай могуць быць антыцелы-пярэваратні
    Гісторыя
    Што паглядзець у Глыбокім? Згушчонка, барока, радзіма Ластоўскага
    Краіна
    У Валожынскім раёне скралі валун плошчай з пакой
    Грамадства
    «Пэрспэктыва нашай перамогі відавочная», — Уладзімер Някляеў
    Праект Кірыла Стаселькі "Можам"
    «Заўважыў, што зло ўжо навісла над табой і плюе табе ў твар. Тады немагчыма трымаць вочы заплюшчанымі»
    Гісторыя
    Хто такія «гыцалі» і дзе была Сліжоўка? Ўспаміны пра пасляваенны Гродна
    Мастацтва
    Містычна трапіў у Парыж і містычна адкрыў магілу Мадыльяні
    Грамадства
    Сем гадоў таму ў Кіеве загінуў Міхась Жызьнеўскі. Гісторыя жыцьця, сьмерці і ўганараваньня беларускага Героя Ўкраіны
    Грамадства
    Да ўладальніка крамы з нацыянальнай сымболікай у Баранавічах прыйшла праверка ДФР
    Грамадства
    Алег Трусаў: Нацыянальная сімволіка для рэжыму – сімвал пратэсту
    Грамадства
    Фонд культурнай салідарнасці дамагаецца выключэння Белтэлерадыёкампаніі з EBU
    Грамадства
    Смяротнае пакаранне: за паўкроку да адмены?
    Музыка
    Няправільны тэкст: як песні Naviband «баняць» на конкурсах і святах

Афіша

  • 06.05 20:00Народны альбом

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Віктар Марціновіч: Пуцін на беларускай сцежцы
    • Спрэчнае жыццё бацькі беларускай граматыкі
    • Фазэль, бізнес і правы чалавека. Беларускі трыгер еўрапейскай палітыкі
    • «Словы мацней»: Галіна Казіміроўская чытае твор Міхася Чарота
    • Дзве матрыцы і адна Галгофа Аляксея Навальнага

Ахова спадчыны

  • Смуткуем…
  • Сумесныя кансервацыйныя працы
  • Новыя перспектывы супрацы
  • Другое жыццё твора мастацтва
  • Праблема Жыровічскага манастыра вырашана
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM