Мроіць Радзіму – звычайная справа. Сваё – гэта тое, што ты здолеў прысабечыць. Засвоіў як частку асабістага досведу набыткаў ды стратаў. Разлікі з родным краем у кожнага свае. Таму краіна нібыта адна, а вось Радзімы розныя. Чырвона-зялёная прастора бясконцай Перамогі. Партызанская зона арт-дыверсіяў і інтэлектуальных правакацый. Паснулы правінцыйны дэпрэсняк з помнікамі агурку і карасю ды размаляванымі камянямі. Базар з падтанцоўкай. Унутраная Еўропа ў сэрцы Унутранай Манголіі. Альбо вось так: псіхадэлічны джэм-сэйшн у Вавілонскай бібліятэцы. Драйв лабараторных трусікаў, атручаных авангардам і прагрэсівам. Маем, дарэчы, бясспрэчны доказ ягонага існавання: гурт ТоnqiХod вырабіў чарговы альбом.
ТоnqiХod з’явіўся нахабна і нечакана, як шот тэкілы ў шэрагу кілішкаў з эпл ці. Новая матрыца музычнай творчасці ў полі, нібыта цалкам засмечаным клонамі Мулявіна, Вольскага, Кірчука, Ціхановіча і Міхаіла Круга, падавалася немагчымай – але ж здолела адбыцца. Як на мяне, менавіта таму, што яна не была па сутнасці музычнай. І таму атрымалася незалежнай ад наяўных музычных кланаў і падзелаў сфер уплыву.
Новы гурт – і адначасова новая плынь айчыннага гуку – паўстаў перадусім як інтэлектуальны праект. Як зона свабоднай працы адукаваных аматараў, добра абазнаных у стратэгіях і практыках “іншай культуры”. Нямецкі экспрэсіянізм з французскім сюррэалізмам, гаражны рок і класічны псіхадэл, арт і хард, дысцыплінарны батальён King Crimson, тактычная зброя spoken word, луста дада, трохі панку… Плюс, безумоўна, літаратурнасць (можа, нават, літаратурацэнтрычнасць) – смак слова, досвед сучаснае вербальнай кампазіцыі. І падыход да трэку як да тэксту, што заўсёды патрабуе рэдактуры.
ТоnqiХod выкладае прынцыпова новы фармат музычнай беларускасці – сістэмнага канструявання арт-аб’ектаў (бо гэта ніяк не “песні”, тым больш – не “хіты”) з аскепкаў паліфанічнага саўнду сучаснай “глабальнай вёскі”. Гэта радыё, якое робіць чутнымі адразу ўсе станцыі. А музыкі адно круцяць настройкі. Усё магчыма. Хай толькі пройдзе першасны фэйс-кантроль. Ёсць патрэба ў змене рытму? Акей, зменім тройчы. Ці болей. Знайшлі меладычны ход? Дадамо яшчэ шэсць! А потым паўзверх таго яшчэ пашэпчам. Колькі будзе гучаць трэк? А пакуль не скончацца ідэі.
Шаманскі біг-біт. Лямант пад запіс. Кантраляванае шаленства. Так у нас не грае ніхто. Так у нас не зайграе ніхто.
Гурт вабіць акурат тым, што кагосьці можа й адшурхнуць: празмернай шчыльнасцю гуку, шчодрай шматслойнасцю музычнай тэкстуры, дэманстратыўнай адукаванасцю, прынцыповай адмовай спадабацца “па-простаму”.
Рэгулярна выглядае, што іх не стае. Час ад часу падаецца, што іх зашмат.
Дзіўна? Нармальна – для краіны тармазнутага культур-працэсу, чыноўнай напалоханасці нефарматам, маскоўскіх аўтарытэтаў, умоўнага клубнага жыцця і адсутнасці сур’ёзных гісторый поспеху новых лакальных артыстаў. Тут беларускі праект – дагэтуль нішавы. Тым больш калі ён нетусовачны. Беларускамоўны. І ведае, як спаслацца на Морысана, Фрыпа і Бунюэля.
Калі няма куды пашырацца звонку, застаецца скакаць на месцы. Ці сыходзіць далей у сябе. Пэўна, гэты расклад відавочны і самому гурту. Таму другі альбом суполкі (а другі альбом – заўсёды выпрабаванне) атрымаў красамоўную назву “Колер, якога няма”. Таму на вокладцы твары музыкаў, накладзеныя адзін на адзін – хутчэй як перашкода распазнавання кожнай асобнай выявы, насуперак банальным супольным партрэтам. Таму адбылася пэўная ратацыя крыніцаў: менш “дорсаў” і “крымсанаў”, больш Хэрбі Хэнкака і ледзь не еўра-ф’южн а-ля Locomotiv GT. Агульна палегчаны саўнд з ухілам ці то ў боса-нову (“Дзе твой брат”), ці то ў Weather Report (“Камняпад”), смела спалучаецца са старасвецкімі рок-н-рольнымі ўскрыкамі, гітарнымі брэйкамі і драматычным шэптам (выдатная “Лямант”). Тут спяваюць пад старых “Песняроў” (“Песня пра балота”), Стынга (фінальны трэк “Заратуштра”) і польскіх хіпі 1970-х (“Лагодны звер”). А словы перыядычна сыходзяць на другі план музычнай шматхадоўкі – і тады, каб іх зразумець, трэба чытаць тэкстоўку.
Альбом энергетычна і змястоўна больш насычаны за папярэдні – але, здаецца, й больш пралічаны. Як тэхнічнае заданне, узорна выкананае выдатнікам. Хлопцы працуюць акуратна. А ты ўсё чакаеш: калі яны збочаць? Ці прынамсі скончаць па пару хвілінаў раней.
ТоnqiХod не радыкалы. І не ваяры. Гэта агенты мінулага, якога ў нас не было.
У іншай/лепшай краіне гурт даўно трапіў бы ў рэзідэнты галерэяў сучаснага арту, граў бы ў музеях, на джазавых фэстах і кансерваторскіх пляцоўках. Частаваў бы разумнікаў суніцамі і дазваляў бы ім не саромецца быць разумнікамі.
Але ж яны паводзяць сябе, нібыта так і ёсць. Годна. Упэўнена. Моцна. Безнадзейна. Такі сабе цалкам акадэмічны праект па-за межамі легітымнага мэйнстрыму. Андэграўнд па прымусе, адэкватнай пазіцыі для якога – у наяўным раскладзе – мы пакуль не маем.
Максім Жбанкоў
фота – Алесь Кот-Зайцаў
