Вітаўт Руднік — вядомы ў Беларусі і за яе межамі журналіст, трэнер і адукатар. А яшчэ ён з’яўляецца знаўцам міжнароднага футбола і выдаў ужо не адну кнігу. Budzma.org дае аўтару слова, каб распавесці пра сваё захапленне і новае выданне пад назвай «Вялікая кніга чэмпіёнаў 1908 — 2018».
Хацеў стаць трэнерам па футболе, а стаў гісторыкам
Я вырас у вёсцы побач з Астраўцом, і футбол быў адной з нешматлікіх дасяжных тады дзецям забаваў. Колькі сябе помню — з ранняй вясны да позняй восені ў вольны ад вясковай працы час ганяў з сябрамі мяч на крывым полі з самаробнымі варотамі, а вечарамі спрабаваў лавіць на старэнькім тэлевізары матчы мінскага «Дынама», «Жальгірыса» (літоўскае тэлебачанне паказвала лепш, чым БТ) ды зборнай СССР.
Да 10 класа я быў упэўнены, што буду паступаць у інстытут фізкультуры, стану футбольным трэнерам і зраблю дзіцячую каманду са сваёй вёскі чэмпіёнамі вобласці:) Але ў апошні момант выбар быў зроблены на карысць гісторыі, і ўрэшце я паступіў на гістфак. Ну а з цягам часу любоў да футбола і да гісторыі атрымалася лагічна спалучыць у напісанні кніг, прысвечаных гісторыі футбола.
Хацелі пабіць хуліганы, але ўратавалі веды па футболе
Думаю, што тут у мяне «стандартны» для беларусаў майго пакалення набор «сімпатый». Спачатку гэта было мінскае «Дынама», якое перамагло ў чэмпіянаце СССР 1982 г. і стала 3-м у 1983 г. Затым я даведаўся пра гродзенскі «Хімік», які гуляў у другой саюзнай лізе і хутка стаў маёй другой «сімпатыяй». Добра помню, як гэта ўратавала мяне ў час аднаго з першых прыездаў у Гродна. Адразу на аўтавакзале мяне ўзялі ў кола хлопцы моцнага целаскладу ды пачалі распытваць у мяне — «калгасніка» пра тое, як згуляў «Хімік», хто забіваў галы. Аказалася, што гэта былі такія хуліганы-фанаты, але ў выпадку са мной ім не пашанцавала, бо я ведаў адказы на ўсе пытанні.
Ну, а сярод замежных каманд у мяне дзве вялікія сімпатыі — гэта бел-чырвона-белы нідэрландскі «Аякс» ды брытанскі «Ліверпуль». Не здраджваю ім дагэтуль.
Вёў навіны спорту, але грамадская дзейнасць стала важней
Спартыўная журналістыка вабіла мяне заўсёды. Як толькі ў краіне з’явіліся першыя прафесійныя выданні (спачатку «Прессбол», а затым «Футбол Беларусі»), я пачаў супрацоўнічаць з імі як пазаштатны аўтар. Затым, дзякуючы вядомаму гродзенскаму журналісту Валерыю Задалю, атрымаў прапанову весці спартыўныя навіны на гродзенскім тэлебачанні, каментаваць футбол са стадыёна «Нёман». Затым, аднак, на тэлебачанні змянілася ўлада, і я сышоў з тэлебачання, сфакусаваўшся на працы ў газеце «Пагоня», дзе таксама шмат пісаў пра спорт. Ну, а потым давялося абіраць паміж прафесійнай журналістыкай і грамадскай дзейнасцю...
Гісторыя футбола цікавіла яшчэ са студэнцкіх часоў
Ужо ў канцы 80-х, у студэнцкім інтэрнаце ў Гродне, я пачаў сістэмна збіраць інфармацыю пра футбалістаў і трэнераў, якія вызначыліся ў гісторыі футбола. Кампутараў тады не было, і я запісваў сабраныя звесткі ад рукі на картках, якія складаў у самаробныя фанерныя скрынкі. У выніку такая «картатэка» складалася з амаль 10 тысяч картак і некалькіх скрынак. У канцы 90-х спатрэбілася пару гадоў, каб перавесці гэта ўсё ў электронны фармат. Тады і з’явілася ідэя, што наспеў час паспрабаваць выдаць некалькі футбольных даведнікаў па-беларуску. Ідэя была амбітнай і натхняла на тое, каб назбіраць як мага больш цікавых лічбаў і фактаў. Шматгадовыя корпанні ў біблітэках (у Гродне ў пошуках інфармацыі даводзілася перачытваць нават газету французскіх камуністаў «Юманітэ»), пошукі маладасяжных у тыя часы замежных выданняў, перапіска з такімі ж фанатамі футбольнай гісторыі з іншых гарадоў і краін — дзякуючы ўсяму гэтаму і назбіралася інфармацыя, якую не сорамна было ўжо паказваць людзям.
Першая кніга была пра футбалістаў і трэнераў ажно з пачатку 1930-х
Першае маё выданне было прысвечана футбалістам і трэнерам, якія перамагалі ў чэмпіянатах свету па футболе ў 1930-2006 гг. Яно выйшла ў 2006 г. Далей па задуме павінны былі з’явіцца асобныя кнігі, прысвечаныя чэмпіёнам Еўропы, чэмпіёнам Паўднёвай Амерыкі, а таксама пераможцам Алімпійскіх гульняў. Але потым з’явілася задума аб’яднаць гэта ўсё пад адным «дахам». Так і з’явілася «Вялікая кніга чэмпіёнаў. 1908-2018».
Гэта такі энцыклапедычны даведнік, у якім сабраныя звесткі пра ўсіх футбалістаў і трэнераў, якія перамагалі на чатырох наймацнейшых турнірах нацыянальных зборных каманд: Алімпійскіх гульнях, чэмпіянатах свету, чэмпіянатах Еўропы і ў Кубку Амерыкі. Апроч стандартнага набору звестак (дзе нарадзіўся, дзе і за каго гуляў, дзе перамагаў і г.д.), у даведніку хапае і розных цікавых фактаў пра маіх герояў, не звязаных з футболам. У гэтым сэнсе асабліва цікавыя біяграфіі гульцоў, якія гулялі ў пачатку і ў сярэдзіне ХХ стагоддзя. Многім з іх давялося прайсці праз войны, палоны, вымушаныя эміграцыі ды іншыя жыццёвыя цяжкасці.
Праца над апошняй кнігай заняла больш за 10 год
Праца над гэтай кнігай заняла больш за 10 год, бо працаваць даводзілася ў вольны ад маёй адукатарскай і грамадскай дзейнасці час. Складана было таксама знайсці сродкі, бо першачарговыя планы на тое, што атрымаецца знайсці генеральнага спонсара і выдаць кнігу вялікім накладам, абваліліся разам з пандэміяй, а затым і з палітычнай сітуацыяй у краіне. Таму я вельмі ўдзячны людзям, якія паспелі ахваряваць на кнігу праз «Талаку». Гэтых грошай акурат хапіла на дызайн і ўкладанне кнігі. Ну, а на друк ужо давялося збіраць уласныя грошы, што заняло крыху часу. У выніку кніга, якая мела з’явіцца на свет на пачатку лета 2021 г., надрукавалася толькі зараз.
Ужо ёсць планы на новую кнігу
Тут няма чаго фантазіраваць, бо ёсць канкрэтныя планы. Ужо ў значнай ступені гатовыя матэрыялы для даведніка з умоўнай пакуль назвай «Кавалі перамог». Кніга будзе прысвечаная трэнерам, якія прыводзілі свае дружыны да перамог на кантынентальных турнірах: Кубку Азіі, Кубку Амерыкі, Кубку Афрыканскіх Нацый, Кубку Акіяніі, Кубку Цэнтральнай і Паўночнай Амерыкі, чэмпіянаце Еўропы.
Даўно ўжо чакае свайго часу і чарнавы варыянт кнігі пра пераможцаў Лігі чэмпіёнаў. Ёсць і яшчэ некалькі цікавых ідэй. Былі б час і здароўе!
Падрыхтаваў Алесь Масевіч, budzma.org
